(чаа чылды уткуурунун сценарийи)
Эрттирер хевири: чаа чылдың оюн-тоглаалыг «ак-көк отчугажы»
Сорулгазы: чаа чылдың байырланчыг байдалы дамчыштыр делегейниң чурттарының культураларының онзагайын болгаш катаптаттынмазын уругларга көргүзер.
Дерилгези: кылагар сылдыстар, харжыгаштар, шарлар. Тускай шивижигеш бар. Ында приз-белектер бар – яблоколар, конфеталар, пряниктер, мандариннер, бичии сувенирлер. Уруглар кайы-бир мөөрейге тиилээш, боттары ол призтерни шилип алыр.
Чорудуу:
1-ги башкарыкчы: Экии, эргим эштер! Бис силерни бөгүнгү байырлалга келгенниңерге өөрүп тур бис!
2-ги башкарыкчы: Даштын кыш – эң-не кыска хүннерниң болгаш эң-не узун дүнелерниң үези. Ынчалза-даа бис шупту чылдың бо үезинге ынак бис. Чүге дизе чүгле кыжын Чаа чыл келир, ооң-биле кады аас-кежиктиң, идегелдиң өөрүнчүг сеткилдиң-хөөнү биске келир!
1-ги башкарыкчы: Чүгле Чаа чыл уткаан хүнде уттундурбас ужуралдар, ужуражылгалар болур, эң-не дээди күзелдер боттаныр, кайгамчык хуулгаазыннар келир. Силер бир эвес чаа чылдың хуулгаазын карнавалывыска киржир болзуңарза, боттарыңар бо бүгүнү көрүп болур силер.
2-ги башкарыкчы: Бөгүнгү байырлалывысче солун аалчыларны чалап, сонуурганчыг мөөрейлерни, хөглүг ыры-шоорлуг, танцы-самныг «сюрпризтерни» белеткээн бис. Ынчангаш кым-даа чалгааравас дээрзинге идегедивис!
1-ги башкарыкчы: Оон ыңай бисте бөгүн делегейниң янзы-бүрү чурттарынче аян чорук кылып, оларның Чаа чылды канчаар уткуп турарын билип алыр арга бар. Бо бүгүнү бистиң карнавалывысче даштыкыдан чалаткан аалчыларывыс көргүзерлер.
2-ги башкарыкчы:
Чаштар! Шупту чыскаалыңар
Чаа чылды уткуулуңар.
Чажыттарга – өөрүвүске
Чаагай шагны күзээлиңер
1-ги башкарыкчы:
Эжишкилер! Чыскаалыңар!
Эрги чылды үдээлиңер.
Эшке-өөрге – кымнарга-даа
Экини-ле күзээлиңер.
2-ги башкарыкчы:
Ынчангаштың дөгеревис
Ырлажыылам, танцылаалам.
Каастап алган шививисти
Катап-катап долгаанылам.
1-ги башкарыкчы:
Холувустан туттунчупкаш,
Хокпаңнадыр шуражыылам.
Чеңивистен четтичипкеш,
Чергелештир маңнажыылам.
2-ги башкарыкчы:
Эрги чылды эки чылды
Эжиивистен үдээлиңер!
Чаа чылды — чаагай чылды
Чадавыстан уткуулуңар!
1-ги башкарыкчы: Билир сен бе, чаа чылдың дүнезин Индияга дүн ортузунда эвес, а хүн үнүп олурда уткуур чүве-дир. Бо хүн алгыжар-кыржыры хоруглуг. Чаа чылды канчаар эгелээр сен, бүгү чыл ындыг боор дижир. Эртен эртежик тургаш, бодун аайлап, эде-хере тырттынар. Хүндүс ча адарынга маргылдаалар болур, агаар чыланнарын дээрже үндүр салыр. Ылаңгыя хөй чонну кудумчуларга чыып, солун көргүзүглери-биле алдарлыг чоннуң театрының көргүзүглери онзагай болгулаар. Ам силерниң мурнуңарда алдарлыг индий маг, илбичи, фокусник, хуулгаазын Раджа!
(Узун плащтыг, холунда үттүг кара хааржактыг маг кирип кээр. Кирип келгеш, мөгеер, көрүкчүлер-биле мендилежир. Оюн ойнаар күзелдиг кижини чалаар.
Маг: Мен силерни чөөн чүктүн хуулгаазын, тоолчургу дүнезин көөрү-биле чалап тур мен! Ону көөр дизе бир караан базып аар, бо үтче бир кара-биле көөр. Кайгамчык хуулгаазын эгелээн…
Киржикчи хааржакче көрүп турар арада дыка дүрген плажын ооң бажынче кааптар. Ол ында чүнү-даа көрбээн.
Маг: Че, чүнү көрдүң? (киржикчи чүнү-даа көрбээн)
Маг (хорадаксап): Кайы, канчап чүнү-даа көрбедиң? Сен ында дүмбей караңгыны көргениң ол-дур. Ол дээрге-ле чөөн чүктүн хуулгаазын, тоолчургу дүнези-дир! Ам сен силерге фокустан көргүзүп бээйн.
«Хуулгаазын чоос»
Маг бир киржикчини беш дөмей чоостардан бирээни шилип алырын чугаалаар. Оон холунга киржикчи бичии тудар. Стол кырынга чоосту салгаш, өске чоостар-биле холуй салгаш, маг демги тудуп турган чоосту шын тып каар. (Холга тудуп турган чоос өскелерден чылыг болур)
Маг: Кичээнгейиңер дээш четтирдим! Шивижиктен призиңерни ап алыңар. Бистиң индий улустуң театры силер байырлажып, чаа чылда аас-кежиктиг болуруңарны күзеп тур!
(ыры ырлай бээрге, башкарыкчылар кирип кээр)
1-ги башкарыкчы: Солун болду бе, Индиядан келген аалчывыс? Ам сюрприз.
2-ги башкарыкчы: Чаа-ла дамчыдыпты. Биске ам база бир даштыкы аалчы келген-дир.
Япон аялга ырлай бээр, кимонолуг уруг кирип келир.
Японка (мөгейбишаан): Экии, эргим эштер! Мен силерге Чаа чыл-биле байыр чедирер дээш Япониядан моорлап келдим. Бистиң чуртувуста Чаа чылдың бүдүүзүнде үнүп олурар чылдың чуруу бар открыткалар бот-боттарынга белек кылдыр бээр. (хой чуруктуг открытканы бир уругга бээр). Өрелиг кижилер өрелерин шуптузун төлээр. 100 болгаш 8 деп саннар японнарга ыдыктыг саннар болур. Чаа чылдың дүшкенин хүрээлерде 108 катап коңгаларның какканындан билип аар бис. 108 дугаар коңганың какканы япон кижи бүрүзүнге бир харны немээр. Ынчангаш Японияда чаа чыл дээрге чүгле байырлал эвес, а ниити шупту улустуң төрүттүнген хүнү болур. А Японияда бичии уруглар чаа чылдың дүнезинде чурук чуруур. Кандыг-бир күзеп турар чүүлүн чурааш, ол чураан чуруун сыртыының адаанга суп алгаш удуй бээрге, күзели бүде бээр деп чугаа база бар. Ам бис база чуруп көрээлиңерем.
Оюн. 1 минут дургузунда дуглаглыг карактары-биле бажың чуруур. Тиилээн (эки чураан кижи) шивижиктен призин ап алыр.
Японка: мөөрейге киришкениңер дээш четтирдим, чаа чылда каткы-хөглүг, өөрүшкү-маңнайлыг болуруңарны күзедим.
1-ги башкарыкчы: Уруглар, чаа-ла школаның электроннуг почтазынга чага келген-дир. Ынчалза-даа мен чүнүң-даа утказын билип чадап кагдым. Чагаа элдептиг үжүктер-биле бижиттинген чүве-дир.
2-ги башкарыкчы: Каям, көрүп көөйн. Аа, билдине берди, бо дээрге араб үжүктер-дир. Чогум мында чүнү бижип каан чүвел? Бистиң аалчыларывыстың аразында араб дыл билир кижилер бар ирги бе? Чүгле оларның дузазы-биле чагааны номчуп шыдаар бис.
Араб аялга ырлай бээрге, бир оол, ийи уруг Марокко идик-хептиг үнүп кээр.
Оол: Марокконуң чурттакчыларындан изиг байыр, эштер! Бис силерге чаа чыл уткуштур эки өөренир, чедиишкинниг болуруңарны, кадык шыырак болуруңарны күзээн чагаа чоргузупкан бис. Бистиң чуртувуста ачазы чаа чылда уругларынга эң-не чараш, каас, угулзалап каастаан идик-хепти бээр. Мен силерге ындыг ышкаш чүүл кылырынче ийи оолду чалап тур мен. Мээн дузалакчы уругларымның идик-хевин каастаар силер. (каастаар чүүлдерни көрүкчүлерден, залдан чыып алыр. Оон карактарын шарып карга, субап тургаш, каастаарлаар. Эң эки каастаан кижи шивижиктен призин ап алыр)
1-ги башкарыкчы: Бистиң аалчыларывыска болгаш киржикчилеривиске четтирдивис. Бистиң делегейниң чурттарынче аян чоруувус уламчылап турар. биске Шотландиядан аалчы келген-дир. Уткуп алыылыңар!
(шотданд юбкалыг – килтилиг оол үнүп келир.)
Шотландец: Чаа чыл-биле, эштер! Чаа чыл – бистиң эң-не ынак, манаарывыс байырлал. Чаа чылга каш хонук бурунгаар кудумчуларже хөгжүмчүлер, ыраажылар үнүп келгеш, улустуң ырларын ырлажырлар. Чаа чылдың дүнезинде өг-бүлениң кежигүннери шупту камин (от, печка) кыдыынга чыглып алгаш, отче көөр. От эрги чылдың багай чүүлдерин өрттедип чип турарын көрүп турары ол. Оон күзел бодап алырлар. Кажан шак 12 шак чедип, соп эгелээрге, ачазы бажыының эжиин чыртайтыр ажыдып каар. Ол үеде бажыңдан эрги чыл чоруп, чаа чыл кирип кээр. Санта-Клаус бистиң Соок-Ирейивис бажың бүрүзүнче келгеш, уруглар-биле чаштынчып ойнаар. Ынчангаш ам силер-биле оюндан ойнаптаалыңар.
Оюн. Карактарын дуглап каан болур. олуруп алган сандайындан турар. шотландецтиң командазының аайы-биле кылыр: 4 базым бурунгаар, 4 – оң талазынче, 4 солагай талазынче, д.о.ө., сандайга дедир келир болгаш олуруп аар. Тиилекчи шивижиктен призин ап аар.
Шотландец: База катап Чаа чыл-биле! Келир чылда кажан-даа шын эвес базымнар кылбазыңарны күзедим!
Башкарыкчы: Бистиң аян чоруувустуң төнчү бистиң чуртувус Россия болур. Шаандан тура бистиң чуртувуска Чаа чылда Соок-Ирейни болгаш Харжыгашты манаар турган. Олар чокта чаа чыл болбас.
Коңгулуурлар даажы дыңналыр.
Башкарыкчы: Ой, дыңнаңарам! Ол кым ында кел чыдары ол? Харжыгаш уруун эдерткен, үш ак аъттарын мунган
Санта Клаус, Соок ирей дээр
Солун аттыг ачавысты
Омак –сергек уткуп алгаш,
Ойнап хоглеп алыылынар ( шупту кыйгырар)
— Соок-Ирей, Харжыгаш!
Башкарыкчы: Соок-Ирей ачавысты өрү дөрже чалап алыыл!
Соок-Ирей: Экии, уругларым! Харжыгаш уруум-биле чаныңардан эрттип чыткаш, силерниң хөглүг үннериңерни дыңнап кааш, чаа чылдың хуулгаазын карнавалынче моорлап келдим!
Кылаң чажым мөңгүн хыраа болу берген
Кыштың ажыг соогун безин херексевейн,
Солун хөглүг байырлалды эрттирер дээш,
Соңгу чүктен чалаттырып чедип келдим.
Ыры –шоорга хөөн алзып,
Кара аът чылын үдеп,
Хой чылды уткувушаан,
Ылап шынныг хөглеп алыыл.
Уруглар, силерниң шуптуңарның күзелдериңер бар болгай. Ам күзелдериңерни бодап алыңар. Мен даянгыыжым-биле черге дыңзыг соктаптарымга, Чаа Хой чылында ол күзелдериңер бүде бээр. 1-2-3! (Даянгыыжы-биле соктаар)
Харжыгаш: Чаа чылды канчаар уткуур сен, бүдүн чылды ынчаар эрттирер сен дээр болгай. Ынчангаш шупту чаа чыл эки, өөрүнчүг, хөглүг болзун дээш
Чангыс катап будун чылда аалдап келир
Чаа чылдын байырлалы онзагай-ла
Чалыы,чассыг үеңерде чаа чыл уткуп
Чараш ногаан шивижикти долганыңар,
Ырлажыңар, танцылаңар!
Шупту шивини долгандыр хороводтаар. «Чидиг ине бүрүлерлиг», «В лесу родилась елочка» дээн ырыларны ырлажырлар.
Соок-Ирей: Бүдүн чылда эки өөренген, корум-чурумнуг уруглар араңарда барын билир мен. Чигир-чимис белээмден ыры-шүлүк бараалгаткан оолдарга, уругларга бээр-дир мен.
Уруглар Соок-Ирейге шүлүктеп, ырлап бээр.
Соок-Ирей: Эр-хейлер! Чаа чыл ам хөглүг, эки болур-дур. Ырлап, танцылап ойнадывыс, уругларым. Ынчалза-даа мени өске черлерде база манап турар. Харжыгажым уруум-биле аъттаныптар-дыр бис. Чаа чылда эки өөренириңерни күзедим! Келир чылын ужурашкыже менди-чаагай!
Башкарыкчылар: Ам бистиң база байырлажыр өйүвүс келди. Чаа чыл-биле база катап!
Ортумак болукке солун болгаш хоглуг чаа чыл байырлалын эрттереринге сценарий. Киржикчилери: Башкарыкчы, Хар-Кадай, Харжыгаш, Соок-Ирей.
Чаа чылдын утреннигинин сценарийи.
Киржикчилери: Башкарыкчы
Харжыгаш
Хар-Кадай
Соок-Ирей
Башкарыкчы: Амыр-менди чаштар база аалчылар!
Чаа чылдын будуузунде
Чаштарывыс силерлерге
Чалар от дег
Изиг байыр чедирдивис!
Амыр-менди, аас-кежиин
Алгап-йорээп кузеп тур бис.
Оюн-тоглаа уезинде
Олурбайн , чалгааравайн
Танцылап, ойнап-хоглеп
Тааланчыг ырлажынар!
Шивижикти долгандыр
Четтинчинер шымданар.
Че-ве, шиви бирээ, ийи, уш
Оттарынны кыпсып кор!
Башкарыкчы: Уруглар, корунерем бистин шивижиивис кайы-хире каас кылдыр шиметтинген-дир. Ойнаарактарнын хойун корзунерзе.
(Уруглар шивини долгандыр магадап коруп кылаштаар)
1 уруг:
Нам праздник веселый
Зима принесла.
Зеленая елка к нам
В гости пришла.
2 уруг:
Сегодня на елке
Блестящий наряд,
Огни золотые,
В гости пришла.
3 уруг:
Мы тебя нарядную
В свой кружок возьмем,
Про тебя веселую
Песенку споем.
Ыры: «Елочка»
Башкарыкчы: Ам шивижигеш-биле оюндан ойнаптаалынарам, уруглар.
Оюн: «Игра с огоньками»
Как притопнут каблучки,
Вмиг погаснут огоньки.
Хлопай, хлопай, говори:
«Наша елочка, гори!»
( Шивинин отары ожуп каар).
Башкарыкчы: Шивижиктин отары чуге ожуп калды, уруглар? Чуу болганы ол? Кым бистин ойнап-хоглээривисти кузевейн турар чоор.
(Харжыгаш кирип кээр).
Харжыгаш:
Сонгу чуктен далаш-биле
Уругларга аалдап келдим.
Башкарыкчы: Бисте кым аллдап келген-дир, уруглар?
Уруглар: Харжыгаш.
Харжыгаш: Амыр-менди, чаштар. Мени таныыр-дыр силер бе? Кым-дыр мен?
Башкарыкчы:
Чаа чылды байырлаар дээш,
Чаштар шупту чыглып келди.
Шивижиивис ожуп калды,
Канчап барган билбейн тур бис.
Харжыгаш: Кырган-ачам менээ хуулгаазын аржыыл берип каан уруглар.
Чараш ногаан шивижик
Оттарынны кыпсып кор!
Чыглып келген чаштар
Магадап-ла корзуннер.
( Аржыылды чаярга, шивижиктин отттары хып кээр).
Башкарыкчы:
Шивижикти долгандыр
Четтинчинер, уруглар
Чараш ырдан шупту
Ырлаалынар, уруглар.
Ыры: « Койгуннактар»
(Хар-Кадай кире халып кээр).
Башкарыкчы: Ой, бо кым бисте аалдап келди, уруглар?
Хар-Кадай: Мени танып кааптынар бе, уруглар? Силер сооктан коргар ссилер бе, уруглар?
Уруглар: Чок.
Хар-Кадай: Холдарынар тонар болза канчаар силер, уруглар?
Уруглар: Часкаптар бис( часкаар).
Хар-Кадай: Буттарынар тонар болза, канчаар силер?
Уруглар: Тепсенир бис ( тепсенир).
Хар-Кадай: Уруглар, силер ойнаарынга ынак силер бе? Ындыг болза ам койгунчугаштарнын оюнун ойнаптаалынар, уруглар.
Оюн: «Койгунчугаш».
Хар-Кадай:
Чыылганнарга база менээ
Чараш самдан коргузунер.
Танцы: «Адыгжыгаштар»
Хар-Кадай: Мында силерде солун, хоглуг-ле-дир, уруглар. Мен ам манаа ур турар болзумза, эрип каар мен, ынчангаш мен ам чоруптайн.
( Хар-Кадай чоруптар).
Харжыгаш: Мен ам силерге тывызык ыдайн, тывар силер аа, уруглар.
Кирбик салы ак,
Кеткен хеви кызыл
Уругларга оорушкуну
Ууп чадай соортуп келир.
Кым-дыр ол, уруглар?
(Соок-Ирей)
Башкарыкчы:
Чаа чылды бистин-биле
Ойнап-хоглеп уткуур кылдыр
Кырган-ачай, Соок-Ирейни
Шупту денге чалаалынар!
( Соок-Ирейни уруглар кыйгырар).
Соок-Ирей:
Экии. Экии аалчылар база чаштар.
Силер-биле чаа чылды хоглеп аар дэээш,
Эзим, арга, тайга-сыннар кезип чорааш
Сибирь, Саян дагларын мен ажыр бастым.
Каастап дерээн шивинернин чаражын аа.
Каткы-хоглуг ажы-толдун магалыын аа.
Силер-биле чаа чылды хоглээр дээштин
Сонгу чуктен чедип келдим, уруглар.
Танцы: « Бичии одуректер».
Соок-Ирей: Уруглар, силер сооктан коргар силер бе? ( Чок).
Оюндан ойнаптаалынарам че, уруглар.
Оюн: «Тонуруптайн».
Харжыгаш:
Сибирь, Саян дагларын ажыр баскаш,
Шылаан боор сен, кырган-ачай.
Шивижиктин чанынга
Олурупкаш дыштанып кор.
Соок-Ирей:
Танцы-самны тептинер
Тааланчыг ырладынар
Кым кончуг чараш кылдыр
Шулуктен менее чугаалап бээр.
(Уруглар шулуктээр).
Харжыгаш: Кырган-ачай, уругларын сенээ ыры ырлап бээри ол-дур.
Ыры: «Шивижигеш»
Соок-Ирей: Уругларымнын чаражын.
Башкарыкчы: Соок-Ирей-биле оюндан ойнаптар бис бе, уруглар.
Оюн: «Ундурбес бис».
Соок-Ирей: Шылай бердим уругларым. Изиин ам эриир деп бардым.
Харжыгаш:
Харжыгаштар сериин кылдыр,
Танцылап, самнанарам.
Танцы: « Харжыгаштар».
Башкарыкчы: Уруглар, Сок-Ирей бистин-биле ойнады бе?
Уруглар: Ойнаан.
Башкарыкчы: Шивижикти долгандыр танцылады бе?
Уруглар: Танцылаан.
Башкарыкчы: Бистин-биле ырлады бе?
Уруглар: Ырлаан.
Башкарыкчы: Ам биске чуну бээрин уткан-дыр, уруглар?
Уруглар: Белектерин.
Соок-Ирей:
Ийе-ийе
Белектерим эккелдим чоп.
Хавым кайнаар кире берди,
Шивижиктин адаанда чоп
База чогул.
Башкарыкчы:
Кырган-ачай, Соок-Ирей
Чаштарывыс силерден
Белектерин алырын
Четтикпейн манап тур.
Соок-Ирей:
Менде хуулгазын борбак хар бар, уруглар. Ол хар биске белектернин кайдазын айтып бээр.
(Соок-Ирей улуг ак борбак харны даянгыыжы-биле шивини долгандыр чууктаар.
Чууктап чорааш хортукке эккээр, ында белектерни чажырып каан боор).
Соок-Ирей:
Бо шээй, бо шээй, уруглар.
Белектерни алынар.
(Белектерни улээр).
Соок-Ирей:
Оолдарым, уругларым
Ам-даа эки озунер-ле.
Унуп келген чаа чылда
Ууленер будер болзун.
Бистер чоруур апардывыс
Байырлыг че, ажы-толум.
Харжыгаш: Байырлыг че, уруглар.
Башкарыкчы:
Аалчыларнын узун оруу
Арыг, ажык эки болзун.
База катап ужурашкыже
Байырлыг че, менди-чаагай!
Автор: Сарыглар Долаана Чачаровна
Хемчик ортумак ниити билиг школазынын 5-7 класстар аразынга «Ак-кок отчугаштар» деп аттыг Чаа чыл байырлалынын сценарийи.
Киржикчилери: Кодан, Улу, Соок-Ирей, Харжыгаш, 5-7 класстарнын оореникчилери база башкылар.
(Фойе онзагай, чараш кылдыр турар)
Сценарийнин сорулгалары: уругларны чараш чуулге чанчыктырып, ынак болдуруп кижизидер; сагынгыр, тывынгыр чорукка ооредип, кандыг-даа ажыл уре-туннелдиг болур дээрзин билиндирер.
(«Снег кружится» деп ыры салыптарга, класс бурузун солун кылдыр чарлап, аялга аайы-биле кылаштавышаан, янзы-буру кеттинген оореникчилер база башкылар аянныг кылдыр дериттинген столдарынга саадап олургулаар.)
Кодан: Экии, экии эргим Хемчик школазы база делегейнин болгаш Россиянын алдарлыг сылдыстары, ыраажы,самчылары ! Чаа чылдын байырында база катап чедип келдим. Соок-Ирей солун ирей, сонга соктап келир болза, соо-биле чоруп каар мен. Кодан чылы-мени удеп, ойнап -хоглеп,танцы-самдан тевээлинер! Чаа чылды-Улу чылын- чараш кылдыр уткуулунар! Ынчангаш богунгу чараш, солун «Ак-кок отчугаштар» деп Чаа чылдын ырлыг-хоглуг, танцы-самныг байырлалын эгелээлинер!
1.Танцы-сам 6 класс
(Конгалар даажы)
Кодан: Чыглып келген артистерге байыр чедирери-биле школанын директору Кунзук Айланмаа Арбычыгаевнага сос.
2. 5 класстарнын ырызы.
Кодан: Чаа, мээн-даа чоруур уем кел чыдыр. Соок-Ирей кайда барган чоор? Кырган-ачам-биле денге чоруур болгай мен, белектерин ууп чадап чоруп ор боор. Манап турар аравыста, Силерге Соок-Ирейнин белектеринин дугайында каш айтырыглар салгылаптайн.
Янзы-буру чурттарда уруглар Соок-Ирейнин белектерин кайыын тып ап турарыл?
Харыылары:
Россияда- елка дозунден
Англияда-ук иштинден
Мексикада-ботинкадан
Францияда -хоолайдан бадып кээр
Испанияда-балкондан
Швецияда-печкадан тып аар.
Кодан: Эр-хейлер! Кончуг эки тыптынар!
(Соок-Ирейнин аъдынын, шанаанын даажы кирген фонограмма ажылдадыр)
Кодан: Ол чунун даажы-дыр, уруглар! Соок-Ирейнин шанаанын даажы эвеспе? Каяам, кыйгырып корээлинерем!
(Денге: «Соок-Ирей! Соок-Ирей! Соок-Ирей! Харжыгаш! Харжыгаш! Харжыгаш!»)
(Соок-Ирей, Харжыгаш база Улу чедип келир)
Соок-Ирей: Экии, уругларым! Шуптунарга Чаа чылда кан дег кадыкшылды, чараш-чаагай болурунарны база ог-булелеринерге аас-кежикти, ооредилгенерге улуг-улуг чедиишкиннерни кузедим, уругларым. Мени мында холчок манап, сактып турар деп телеграмма алгаш, Харжыгаш уруумну база унуп орар Чаа чылдын ээзи-Улуну эдерткеш, шанактыг аъдымга олурупкаш, дораан «Ак-кок отчугаштарда» аалдап келдивис, оолдарым.
Кодан: Оо! Улу эжим мени солуур дээш келген. Экизиин! Чаа мен-даа хулээлгем эки куусеттим. Ам мен чорууйн, а сен, Улу, бо чыл дургузунда чонга бараан болуп, хундуткелдиг ажылывысты уламчыла!
Улу: Ийе, эжим Кодан, хулээп алыйн. Мени шупту мынчаар чылыг-чымчак, чараш уткуп турарынарга сеткилимден ооруп, амырааш, мээн бо унер Улу чылымда бугу-ле чуул элбек, бай- байлак, чырык-чаагай база кижи бурузу аас-кежиктиг болурун аазап тур мен. Ой, бо турар уругларнын чаражын, чуну коргузер дээн эвес сонуургалынарам!
3. 6 класстын ырызы
Соок-Ирей:Оо! Кончуг чараш-тыр! Мында, бо школада,талантылыг болурундан ангыда, ооредилге талазы-биле кончуг шылгараан уруглар бар деп дыннадым. Оларнын дугайында кончуг дыннаксап тур мен.
Улу: Бо ооредилге чылында школанын эн эки оореникчилерин таныштырып, шаннап база байыр чедирип сос алыры-биле школанын президентизи Чанзан-оол Начын Окан-ооловичиге сос.
Президент: Кежээкинин мендизи-биле оореникчилер, ада-иелер, башкылар болгаш Соок-Ирей, Харжыгаш! Бир-ле дугаарында Чаа унуп орар Улу чылы-биле Силернин шуптунарга бедик-бедик чедиишкиннерни, онзагай солун ужуралдарны, кадыкшылды, Улунун ужары дег, эртем-билиг,эп- найыралдан, шаннал-макталдан чалгынналып ужугуп чоруурунарны кузедим. Ам кырган-ачавыстын дыннаксааны эн-не тергииннерни шаннаарын чопшээренер.
(Отличник, ударниктерни шаннаар)
Улу (ырлай аарак): Мында чыылган улус Чаа чылды алгап, амырап, ырлап-самнап турар чуве ышкажыл? Мен база ырлазымза чул?
Харжыгаш, Харжыгаш
Кайыын, чуден келдин?
Канчаар ужуп келдин?
Харжыгаш: Ам, уруглар, мээн кайыын, канчаар чедип келгенимни дараазында «Харжыгаш» деп оюндан билип алыр силер.
(1 класстан-на 1оол, 1уруг чалап алгаш, ховен-харжыгашты урдурер, эн соолунде артып калган кижи тиилээр, тиилээн уругну Соок-Ирей шаннаар)
Соок-Ирей: Чаа, уругларым! Чаа чылдын база бир сулде-демдээ болур шививисти долгандыр ырлап, самнап хоглээлинер!
(Уруглар, Харжыгаш база башкылар четтинишкеш, «Елочка» деп ырыны фонограммага ырлажыр).
Улу: Эр-хейлер! Кончуг чараш ырыны ырлаштывыс. Ам эн-не чараш кеттинген уругларнын маскарадтарынын камгалалы база кым чараш Чаа чыл, кышкы уе дугайында ыры-шулук хой билир эвес, уруглар,корээлинер. Ынчангаш шуптунарны маскаларынарны ыры-шоор, танцы-сам, шимчээшкиннер-биле бадыткап коргузерин чаладывыс.
( Уруглар маскаларын камгалаар, эн онза » Маскарадтын тулган костюму» деп шанналды бээр, костюм-мергежилди шаннаар; ырлап-шулуктээн уругларга Харжыгаш конфеталарын улээр)
Улу: Уруглар, Соок-Ирей кырган-ачавыска база Харжыгашка танцы-самдан теп берээлинер.
4. 5 класстарнын танцы-самы
Харжыгаш: Чингир ногаан шивижигеш
Чинчилер дег каасталгалар
Янзы-буру чараш оннер
Шуптувусту чалап туру!
Ам догеревис шивижигешти долгандыр аялга аайы-биле танцылаар. Кажан мен «Кызыл» дээримге, он талаже чайганыр, «Кок» дээримге, солагай талаже, а «Сарыг» дээримге, адыш часкаар.
Соок-Ирей: Уругларым, бээр мени дыннанар! Сонгу доштуг океанга турумда, менээ мындыг чагаа келген.(Номчуур) Ол чагаанын ээзи ( ) белээн алыры-биле бээр чалап тур мен.
Улу: Соок-Ирей эриир деп барды, уруглар! Соок-Ирей кырган-ачавысты оске-даа чурттарда уруглар манап турар болгай. Кырган-ачай ам кайнаар баар ийик силер?
Соок-Ирей: Баштай Индия, оон Америка баар мен, уругларым.
Улу: Соок-Ирей база Харжыгашты удеп, 1 класстан 1-1 кижи унуп келгеш, чангыстап «Елочка» деп ырынын аялгазы-биле Соок-Ирейге чедиишкиннерни кузеп ырлаар.
(Уруглар чедиишкин-ырыларын ырлаар)
Соок-Ирей: Четтирдим, четтирдим, уругларым. Менээ эки чагыглар, кузээшкиннер бергенинер дээш, оолдарым. Силер база Чаа чылды солун, онзагай, хоглуг уткуурунарны уруум Харжыгаш-биле кузеп, Шуптунарга Чаа чылда чедиишкиннерни кузедим. Чаа менди-чаагай, уругларым.
(Соок-Ирей, Харжыгаш чоруптар)
Улу: Дараазында класстарнын концерт номерлерин ундурерин чарладым.
5.7 класстын танцызы
6. 5 класстын шулуу
8. 7 класстын ырызы
9.6 класстын ырызы
Улу: Класстар аразында «Эн-не эки каастаттынган кабинет база девискээр» деп моорейнин туннелдерин дыннаптаалынар.
Оюн-тоглаа, танцы-сам.
Утверждаю
Директор школы: /Кунзук А. А. /
от « » ___________ 2011г
Хемчик ортумак ниити билиг школазынын 5-7 класстар аразынга «Ак-кок отчугаштар» деп аттыг Чаа чыл байырлалынын сценарийи.
Хемчик суур
МБОУ «Ак-Дашская СОШ»
Сценарий разработка к национальному празднику Шагаа
«Ак чолдуг Шагаам»
Разработку составила:
Ондар Оляна Миш-ооловна,
учитель народоведения.
2015 чыл.
Сценарий «Ак чолдуг шагаам»
Сорулгазы:
1. Ада-огбелернин бурун шагдан байырлап келгени улусчу байырлалынын ёзулалдарын уругларга билиндирип, ооредир. Улустун аас чогаалын, фольклорун ансамбильдеринин ундезиннерин сайзырадыр.Хундулээчел, биче сеткилдиг, сонуургак болурунга кижизидер.
Дерилгези: ог-македи, улегер домактар бижээн плакаттар азар. Чалама, артыш, тос-карак, аяктар
Арга-методу: моорей-корулде, оюннар.
Чыыштын чорудуу:
Башкарыкчы:
Харлыг кыштын адак айы тонгелекте,
Хамык чоннун чыглып келгеш, байырлаары
Шагаа келди, курай-курай!
Башкарыкчы:
Шагаа — улус чонун тоогуден байырлалы.
Шагаа — эргилип кээр чаа — чылдын байырлалы.
Шагаа — чемзиг чемнин дээжизинин байлакшылы
Шагаа — чечен состун, уян ырнын байырлалы.
Башкарыкчы:
Шаг чаагай болзун, шагаа элбекшилдиг болзун,
Курай- курай!
Танцы «Шайывыс»
Кырган-ава. (йорээл чугаалаар, тос-карак-биле судун чашпышаан)
Оршээ хайыракан!
Эрги чылды удеп,
Чаа чылды уткуп тур бис.
Чыл бажы келди,
Чылан бажы союлду,
Ажыл-ишчи, шудургу,
Оожум топтуг хой чылы
моорлап келди, курай-курай!
Дайын – чаа турбазын,
Бойдустун айыыл-халавы чок болзун, оршээ!
Арат –чонум амыр-тайбын, аас- кежиктиг болзун, оршээ!
Аарыг- хамчык турбазын,
Аш – чут турбазын, Оршээ!
Ак-кок дээр кезээде аяс турзун,
Алдын хунум улам чырык- чылыг болзун, оршээ!
Амыдырал улам хогжуп, чечектелзин, оршээ!
Оран- чуртум сайзыразын,
Оглу- кызы ковей болзун, оршээ!
Чыл чаагай, чон кежиктиг болзун, оршээ!
Аастыг чувеге амзатпадым
Эринниг чувеге дээртпедим,
Ак судум чажып чалбарып тур мен, оршээ!
Арат чонум амыр-тайбын чурттазын, оршээ!
Шупту: Курай-курай!
Ак-Сал ирей: санын салып, чеминин устун отче каар.
/Оон шупту чалама баглаар/
Башкарыкчы:
Амыр-ла, амыр?
шупту:
Амыр,амыр.
Башкарыкчы:
-Думаа-ханаа. ыт-куштан сол-ла бе, ынар?
-Сол-сол!
Башкарыкчы:
Соок кыштан, изиг чайдан мал- маган хур-ле бе, ынар?
Шупту:
Хур-хур ийин ынар.
Башкарыкчы:
Шагаа – шагнын эргилдези,
Чырык чаагай чолду оштаан,
Шагаа-биле! Чаа чыл-биле!
Курай-курай!
Шупту :
Курай-курай!
Башкарыкчы:
Монгулектин менгизи дег
Монгун баштыг кырган-ачай,
Алгаг-йорээл алгап бээрин
Ажы-толун дилеп тур бис.
Ак-Сал ирей:
Амыр-ла, амыр!
Ажы-толум, бугу чонум!
Шагнын чаагай эргилдези,
Шагаа-биле, курай-курай!
Аалдап келген чаа чыл
Кок хой чылын
Мынчаар номнаан:
Хой чылы тодуг-догаа эки чыл-дыр
Арбай-тараа, унуш-дужут
Аажок элбек болур чыл-дыр.
Ажыл-ишчи, эрес-кежээ болур болза
Амыдырал байлак болгаш тодуг болур.
Ак сут чажып, оран-чуртка тейлээр болза,
Буян чолду бурган башкы соннээр чыл-дыр.
Эки чуве бээр турзун!
Бак чуве ынай турзун!
Арат чоннун келир ойу
Аяс дээр дег чырык болзун! Оршээ! Оршээ!
Улуг-биче, кырган-чалыы
Ужур ындыг – чолукшуулу!
Башкарыкчы:
Акшый берген огбе кижээ
Ак-кок кадак тудуп сунуп,
Аас-кежик алгап-йорээп
«Амыр-ла!» деп чолукшуулу!
— «Амыргын-на амыр!» Шагаа-биле!
«Чолукшулга ёзулалы» /Кырган-ава, кырган ача-биле чолукшулга, чолукшулга кылгаш-ла огде олуттарынче олурар/
Ыры «Алдын Шагаа»
Ашак:
— Оой, кадай! Дыннап олур сен бе? Ыдык ак хойувус-даа шуут кыраан-дыр. Хоокуй каш малывысты оор-онер кылдыр остурген буянныг хой болгай. Ам канчаар кончуг чувел? Аныяк чуве ыдыктап албас болза, хоржок болган-дыр, чуу-даа чуве ужурлуг болгай, чуу-хооден аайлап корем.
/Уне бээр, соон дарый ийи оглу дузалажып унер/
Кадай:
— Ынчаар ыйнаан, ыдыктаар хире чувелер ийи уш-даа бар болгай аан- дээш,
— Ак аржаандан кыла кааптайн — деп чугааланмышаан, артышты аржаанга холуп ап белеткеп олурар.
/Ашак ол уеде аныяк хунажыкты киирип эккелгеш, артыштыг аржаан-биле аксы-думчуундан эгелээш чуп дагааш, ожукту хун аайы-биле уш катап долгандыргаш, мурнуу-барыын талазындан отка могейтир./
Башкарыкчы:
Эргилделиг он ийи чылдын
Ээлчеглиг аът чылы
Хамык чоруун чогуткаш
Чоруп туру курай-курай!
Танцы «Аъдым»
— Чаа чылдын ээзи болур
Каас-коя хой чылга
Чайыр алдын оваадайны
Чалап, сунуп кедирээли!
/Танцылаан уруглар хойга оваадайны кедирер./
Кадай:
Ада хунге, ие черге
Ак-кок дээрге, аржаан сугга
Айдыс кылып, чажыг чажып
Авыралдап чудуп тур мен
Оршээ-Оршээ!
Чаа унген хой чылывыста
Чаагай чолдан хайырла
Чалыы салгал омак-хоглуг
Чаагай оруун эдерер болзун!
Угааныг, арын-нуурлуг чорунар!
Узун назын назыланар!
Оршээ-оршээ!
/Уруглары кожамыктаар/:
Хой-ла малым арбын оссун – оой дынгылдай
Хоюг дугун соннеп чорзун- оо-дынгыл-дынгылдай.
Инек малым арбын оссун-оой дынгылдай
Итпек –хойтпаан биске берзин- оой дынгыл-дынгылдай.
Аккыр дуктуг ангор ошкум оой-дынгылдай
Арбын дугун биске берзин –оой-дынгыл-дынгылдай.
Чылгы малы хонаш долзун –оой дынгылдай.
Хымыс-суду элбек болзун –кру-кру –дынгылдай.
Ашак:
Ада-огбе бурун шагдан
Ажы-толге арттырып каан
Аас чогаал эртинези
Амдыгаа дээр уттундурбаан.
Шупту:
Шынап-ла!Ындыг-ындыг!
Башкарыкчы:
Тывызыктап, тоолдажып,
Дызырадыр танцы теп
Чанчыл болган шагавысты
салгакчылар улап чор бис.
Уруглар:
Дортен ала тонген болза
Доргун сынмас туру деп бе?
Торелдери тонген болза
Дор-ле сынмас олур деп бе?
Оолдар:
Алдан ала тонген болза
Алаак сынмас туру деп бе?
Алышкылар тонген болза
Аал сынмас туру деп бе?
Кадай:
-кожамыкка кончуг-дурлар
Кожа тыртып кааптар-дырлар
Тывызыкка кандыг силер?
Тывынар че сала кааптайн.
Бир уруг:
тывызыкка оолдар-даа кончуг-ла –дыр.
Тыва тыртып алырлар-дыр.
Дурген чугаага кандыг силер
Кагжып-шенеп коор бис бе?
( Азиат, Аржаан чугаалаар)
Ашак:
Дурген-чугаа ындыг-дыр че?
Улегер соске кандыг силер
Улежиксеп олур-ла мен.
Оол:
— Огбе чагыы-ондур бедик…
— торел билбес тоорээр,
Тоогу билбес турээр.
— Ада корбээнин оглу коор,
Ие корбээнин кызы коор.
Бир оол:
— Че, уруглар, чеченнежип корээли бе?
/Ийи (оол, уруг) кижи чеченнежир/
Башкарыкчы:
Бодалганы кым мурнай тып каар эвес, тывынарам , уруглар:
-20 ошкунун кулактары, карактары, мыйыстары шупту каажыл?
Уруглар: — 40 мыйыс, 40 карак, 40 кулак, шупту кады -120-дир.
— Шын-дыр!
Бир оол:
Ам ойнап корээлинерем!, Матпаадырны ойнайт кааптаалынарам!
Башкарыкчы : 2 кижи ойнаар.
(Улуг эргекти коргушкеш)
-Бо кымыл?
-матпаадыр баран харап турары ол-дур?
-айтыр салааны, бо кымыл?
-бажы курлуг паштанып турары ол-дур.
-ортаа сала, бо кымыл?
-Ортаа-Мерген, хойну озээш, союп-бузуп турары ол-дур
-бо кымыл?
-Уваа-шээжек уруктап, чээргеннеп экээри ол-дур.
-бо кымыл?
-биче моомей, буурек-баарак манап олурары ол-дур.
— Чадыр оглей туткан салааларже айыткаш»Кирип болур бе? Дээр,
-«Хоржок!»-деп харыылаар
-хоржок болза, хоржок ыйнаан, адыр шуве-дээш, чудуруундан сегирип алгаш_ чуп-чудурук, бип-билек, кып-кыры, оп-ожун, чап-чарын, оп-оорга, эп-эгин, тас колдук, кичик-кичик-дээш, кичигелеп эгелээр. / Шупту ырлаар «Арбай-Хоор»/.
Башкарыкчы:
Тываларнын тыны тудуш
Сузуглели чогум чудел?
Тыва кижи чоргааралы
Сулде-куду, ыдыы чудел?
Шупту:
Сагыызын дег хумагалыг
Чанчылдарда, ужурларда
Буян оргээн шажынында
Бурун шагнын Шагаазында.
/Шупту могеер/
Ыры «Алдын Шагаа»
Обновлено: 02.02.2023
Словарлыг ажыл: Соок-ирей, кырган-ачай, Харжыгаш, Снегурочка, шоодай, сонгу чук.
Арга методу: коргузуг, тайылбыр, оюн аргазы.
Херек чуулдер: каасталга, харжыгаштар, елка.
Хоглээшкиннин киржикчилери: башкарыкчы, Соок-ирей, Харжыгаш, дагаа, сарбашкын база уруглар.
Байырлалдын чорудуу:
(Уруглар залче ыры аайы-биле четинчип алгаш кирип келир)
Башкарыкчы: Оо, чаражын, шивилернин хойун! Бо шивинин каастапкаанынын чаражын! Чуу деп мындыг чараш арга-арыгда кирип келдивис, уруглар? Аваларывыс, ачаларывыс, башкыларывыс шупту мында бистин-биле байырлаар дээш, бисти мурнай чедип келген олурар ышкажыл, уруглар.
Ынчангаш, келген аалчыларывыска, хундускунун мендизи-биле, унуп олурар Дагаа чылы-биле, кан — дег быжыг, кадыкшылды, аас-кежикти, бугу-ле чуулдерге экини 2ги бичии болуктун башкыларындан, база уругларнын мурунундан кузеп тур бис.
Ынчангаш, ада-иелерни бистин–биле, Чаа-чылдын байырында, кады ойнап хоглээринче чаладывыс.
Мечи чылдын угааны – бай,
Менээргектер ынча ковей,
Алдарзырак, былдамыш деп,
Атка кирген чылывысты удеп тур бис.
Дагаа: Ку-ка-ре-ку! ку-ка-ре-ку!
Байыр чедирип тур мен шуптунарга,
Удавас чаа-чыл унуп келир.
Мээн чылым унуп келир.
(Сарбашкын шурап кирип келир)
Сарбашкын: Мында чуу болуп турары ол, мен билбес кандаай кижи мен? Мээн чылымда, мени кым-даа чалаваан силер?
Дагаа: Хундулуг, Сарбашкын! Херек чуулдерин суп алгаш, олудунну чаа унуп олурар Дагаа чылынга, менээ чайлап бээр-дир силер.
Башкарыкчы: Ой-ой, бо канчап бардынар?! Бо кайгамчыктыг чараш байырлалда маргыжып турбайын, бистин-биле кады ойнап-хоглээлинер! Мээн уругларым дыка чараш, шулктеп, самнап, ырлаар, коор силер бе?!
Сарбашкын, Дагаа:Ийе, коор бис, катай ырлап, самнаай бис.
Даяна: Скоро,скоро Новый год!
Скоро Дед Мороз придет.
(эжик соктаар, Соок-Ирей – биле Харжыгаш кирип келир)
Соок-Ирей: Экии, уруглар! Чаа-чыл-биле, чарашпайларым! Улуг даглар ажыр белектерлиг шоодайым чуктеп алгаш, арай деп-ле чедип келдим!
Башкарыкчы: Соок-ирей, кырган-ачай, шылап калган боор силер, бо тожекчигешке дыштанып олурбушаан, бичии анчыгаштарнын силерге белеткеп алган ырыларын, шулуктерин дыннап, сонуургаар силер бе?!
Соок–ирей: Ынчанмайн канчаар кызым, мээн уруум Харжыгаш база силернин-биле хоглезин. Эки ырлап, шулуктеп, самнаан уругларымга чигирсиг белектеривисти улеп бээр сен, уруум!
Харжыгаш: Ийе, кырган-ачай, шоодай долдур чигирсиг белээвисти ырлап, шулуктээн уругларывыска харам чокка бээр мен.
(уруглар белеткеп алганы шулуктерин чугаалап, ырыларын ырлажып, танцылап хоглээрлер)
Ну-ка, елочка, светлей,
Заблести огнями! (Александр)
Новогодняя погода —
Просто сказка за окном! (Дагина)
Новый год, Новый год,
Очень скоро он придёт. (Алдынбай)
Биске шиви эккелген дээш, Бистер ооруп четтирдивис! (Орлана)
Соок-ирей: Чараштарын! Дыка-ла чараш ырлаар уругларым-дыр. Ам оон ынай кандыг чараш ыры, шулук бараалгадып бээр ирги мээн уругларым?
Башкарыкчы: Кырган-ачай, уруглар силерге шулуктеп бээр дээш дыка чараш шулуктерни ооренип алгаш келгеннер. Уруглар! Кырган-ачавыска шулуктеп берээлинерем уруглар!
Сонгу чуктен кажан ундун (Дарый)
Ойнаарагын хойун але. (Авырга)
Чаактары кызыл-кат дег,
Салы узун кырган-ачай. (Лопсан)
Вокруг елочки пойдем,
Песню звонкую споем. (Нарана)
Кудай дээрден чагган хардан
Кудумчуларак-ла чайыт (Буян-Бадыргы)
Спускаются с небес (Монгун-Далай)
Снег идет, снег идет!
Значит, скоро Новый Год! (Олеся)
Даштын хары чаапкелди,
Чаа-чыл-даа моорлап келди! (Соруктуг)
Здравствуй, праздничная ёлка!
Ждали мы тебя весь год! (Алдын-Херел)
Старый год уже уходит,
Новый Год с тобой пришел. (Алдын-сай)
Соок-Ирей: Эр-хейлер, уруглар! Дыка-ла чараш шулуктээр уругларым-дыр.
Башкарыкчы: Уруглар дыка чараш шулуктээн-дир, ам шивижигешти долгандыр четтинчипкеш хороводтаптаалынарам.
Дагаа: Дыкка-ла чараш, ырлап, шулуктээр уруглар-дыр аа! Ам мээн – биле кады самнаар силер бе, уруглар?
Уруглар: ийе, самнаар бис.
Дагаа: Ынчаар болза, мээн чараш самым, одуректер самын билир силер бе? Одуректер самын Соок-Ирей кырган-ачавыска самнап берээлинерем, уруглар!
(Одуректер самын коргузерлер)
Дагаа: Мээн чылым, Дагаа чылын эки уткуп, хоглеп турарынар дээш ооруп четтирдим, уруглар!
Башкарыкчы: Кырган-ачавыстын уруу Харжыгашка ырлап, танцылап бээр бис бе, уруглар?
Харжыгаш: Менээ база ыры, танцы белеткеп алдынар бе, уруглар? Силернин-биле кады ырлап, самнап корейн.
Уруглар: Ийе, бистин-биле кады ырлап, самнаалынар.
Соок-ирей: Дыкка-ла чараш самнап, ырлаар уруглар-дыр силер, мен ам эрип эгеледим. Уруум, Харжыгаш, уруг бурузунге белектеривисти улеп бер, кызым. Ынчангаш бистер Харжыгаш уруум-биле оруувус улуамчылап чоруптаалы. Бистерни база силер ышкаш чаа чылды байырлап турар уругларывыс манай берген боор. А силер чаа унуп олурар 2017 кызыл дагаа чылында кан дег быжыг кадыкшылдыг болур силер, база башкынарнын болгаш ада-иенернин чугаазын дыннап, томааныг, дыннангыр ажы-толу болуп чоруур силер шуве, уруглар!
(Байырлашкаш уне бээр)
(Харжыгаш уругларга белектерни бергеш)
Харжыгаш: Четтирдивис, уруглар! Биске ырлап, самнап бергенинер дээш. Магаданчыг чаа-чылды уткудувус! Кырган-ачамдан аза бээр мен, соондан халыыйн, байырлыг, уруглар!
Уруглар:Байырлыг, Харжыгаш!
Сарбашкын: Мээн-даа чылым эрте берди, мен-даа база чанып орайн. Дыка-ла чараш ырлап, шулуктээр уруглар-дыр. Байырлыг, уруглар! Каш чыл болгаш база чедип келир мен.
(Сарбашкын байырлашкаш уне бээр)
Башкарыкчы: Эртежи-ле бодум бо дээш,
Эртенин-не кыйгы салыр –
Уйгужуга туразы чок
Улуг ишчи Дагаа чылын уткуп тур бис.
Башкарыкчы: Бистин бо байырлалывыста келген ада-иелеривиске, башкыларывыска база уругларывыска чаа унуп олурар Дагаа чылы – биле аас-кежикти, кан-дег быжыг кадыкшылды, улуг-улуг чедиишкинерни 2-ги бичи болуктун башкылары кузеп тур бис!
Ортумак болукке солун болгаш хоглуг чаа чыл байырлалын эрттереринге сценарий. Киржикчилери: Башкарыкчы, Хар-Кадай, Харжыгаш, Соок-Ирей.
Чаа чылдын утреннигинин сценарийи.
Киржикчилери: Башкарыкчы
Башкарыкчы: Амыр-менди чаштар база аалчылар!
Чаа чылдын будуузунде
Изиг байыр чедирдивис!
Алгап-йорээп кузеп тур бис.
Че-ве, шиви бирээ, ийи, уш
Оттарынны кыпсып кор!
Башкарыкчы: Уруглар, корунерем бистин шивижиивис кайы-хире каас кылдыр шиметтинген-дир. Ойнаарактарнын хойун корзунерзе.
(Уруглар шивини долгандыр магадап коруп кылаштаар)
1 уруг:
Нам праздник веселый
Зеленая елка к нам
2 уруг:
Сегодня на елке
3 уруг:
Мы тебя нарядную
В свой кружок возьмем,
Про тебя веселую
Башкарыкчы: Ам шивижигеш-биле оюндан ойнаптаалынарам, уруглар.
Как притопнут каблучки,
Вмиг погаснут огоньки.
Хлопай, хлопай, говори:
( Шивинин отары ожуп каар).
Башкарыкчы: Шивижиктин отары чуге ожуп калды, уруглар? Чуу болганы ол? Кым бистин ойнап-хоглээривисти кузевейн турар чоор.
(Харжыгаш кирип кээр).
Харжыгаш:
Сонгу чуктен далаш-биле
Уругларга аалдап келдим.
Башкарыкчы: Бисте кым аллдап келген-дир, уруглар?
Уруглар: Харжыгаш.
Харжыгаш: Амыр-менди, чаштар. Мени таныыр-дыр силер бе? Кым-дыр мен?
Башкарыкчы:
Чаа чылды байырлаар дээш,
Чаштар шупту чыглып келди.
Шивижиивис ожуп калды,
Канчап барган билбейн тур бис.
Харжыгаш: Кырган-ачам менээ хуулгаазын аржыыл берип каан уруглар.
Чараш ногаан шивижик
Оттарынны кыпсып кор!
Чыглып келген чаштар
( Аржыылды чаярга, шивижиктин отттары хып кээр).
Башкарыкчы:
Чараш ырдан шупту
(Хар-Кадай кире халып кээр).
Башкарыкчы: Ой, бо кым бисте аалдап келди, уруглар?
Хар-Кадай: Мени танып кааптынар бе, уруглар? Силер сооктан коргар ссилер бе, уруглар?
Уруглар: Чок.
Хар-Кадай: Холдарынар тонар болза канчаар силер, уруглар?
Уруглар: Часкаптар бис( часкаар).
Хар-Кадай: Буттарынар тонар болза, канчаар силер?
Уруглар: Тепсенир бис ( тепсенир).
Хар-Кадай: Уруглар, силер ойнаарынга ынак силер бе? Ындыг болза ам койгунчугаштарнын оюнун ойнаптаалынар, уруглар.
Хар-Кадай:
Чыылганнарга база менээ
Чараш самдан коргузунер.
Хар-Кадай: Мында силерде солун, хоглуг-ле-дир, уруглар. Мен ам манаа ур турар болзумза, эрип каар мен, ынчангаш мен ам чоруптайн.
Харжыгаш: Мен ам силерге тывызык ыдайн, тывар силер аа, уруглар.
Кеткен хеви кызыл
Ууп чадай соортуп келир.
Кым-дыр ол, уруглар?
Башкарыкчы:
Чаа чылды бистин-биле
Ойнап-хоглеп уткуур кылдыр
Шупту денге чалаалынар!
( Соок-Ирейни уруглар кыйгырар).
Соок-Ирей:
Экии. Экии аалчылар база чаштар.
Силер-биле чаа чылды хоглеп аар дэээш,
Эзим, арга, тайга-сыннар кезип чорааш
Сибирь, Саян дагларын мен ажыр бастым.
Каастап дерээн шивинернин чаражын аа.
Каткы-хоглуг ажы-толдун магалыын аа.
Силер-биле чаа чылды хоглээр дээштин
Сонгу чуктен чедип келдим, уруглар.
Соок-Ирей: Уруглар, силер сооктан коргар силер бе? ( Чок).
Оюндан ойнаптаалынарам че, уруглар.
Харжыгаш:
Сибирь, Саян дагларын ажыр баскаш,
Шылаан боор сен, кырган-ачай.
Олурупкаш дыштанып кор.
Соок-Ирей:
Кым кончуг чараш кылдыр
Шулуктен менее чугаалап бээр.
Харжыгаш: Кырган-ачай, уругларын сенээ ыры ырлап бээри ол-дур.
Соок-Ирей: Уругларымнын чаражын.
Башкарыкчы: Соок-Ирей-биле оюндан ойнаптар бис бе, уруглар.
Соок-Ирей: Шылай бердим уругларым. Изиин ам эриир деп бардым.
Харжыгаш:
Харжыгаштар сериин кылдыр,
Башкарыкчы: Уруглар, Сок-Ирей бистин-биле ойнады бе?
Уруглар: Ойнаан.
Башкарыкчы: Шивижикти долгандыр танцылады бе?
Уруглар: Танцылаан.
Башкарыкчы: Бистин-биле ырлады бе?
Уруглар: Ырлаан.
Башкарыкчы: Ам биске чуну бээрин уткан-дыр, уруглар?
Уруглар: Белектерин.
Соок-Ирей:
Белектерим эккелдим чоп.
Хавым кайнаар кире берди,
Шивижиктин адаанда чоп
Башкарыкчы:
Четтикпейн манап тур.
Соок-Ирей:
Менде хуулгазын борбак хар бар, уруглар. Ол хар биске белектернин кайдазын айтып бээр.
(Соок-Ирей улуг ак борбак харны даянгыыжы-биле шивини долгандыр чууктаар.
Сценарий для классных руководителей, организаторам-вожатым, заместителям директора по воспитательной части.
Сценарий новогоднего утренника для дошкольников
Дувуленнеп хову шолден
Кышкы байырлал биске кел чор
Экии Чаа-Чыл, экии чаа-чыл.
Чалап тур бис моорланар-ла.
Все: Здравствуй, здравствуй, Новый год!
Чаа-чыл биске буян экээр
Чаа-Чыл, чаа-чыл чедип келем
Чаращ ырдан бадыраалы;
Аккыр харлар кыланнашкан
Шивижигеш каас кирзин
Уруглар, бистин елкавыс чараш дыр бе?! Шынап-ла, дыка чараш-дыр бе уруглар? Елканы чулер-биле каастаар болур ийик? Билир силер бе?
Байырны бис чедирдивис!
Частушки или песня
Ойт уруглар, харжыгаш чоп ам-даа чок ирги? Шупту денге
Деп шупту кыйгыраалынар!
Белокрылые снежинки закружились на ветру
И веселые картинки разбежались по стеклу.
Внучка дедушки Мороза, дочка вьюги и ветров,
Я пушистые березы в снежный кутаю покров.
Привела нас в зал сегодня праздничная дата
С Новым годом поздравляю: Здравствуйте, ребята!
Елка рада, елка ждет, приглашаю в хоровод
Уруглар, чаа-чылдын байрлалында бичии-бичии харжыгаштар чедип келген-дир, олар силерге боттарын коргузуп шулуктеп, танцылап бээр дээн дир. Бээр келинер-ле харжыгаштар!!
Снежинка 1
Ветер нас уж подгоняет
В стаю снег весь собирает,
Чтоб скорее Новый год
Появился у ворот!
Снежинка 2
Мы его, конечно, встретим,
Ведь не зря трудился ветер!
Елку в комнате поставим
И гостей сейчас поздравим!
Снежинка 3
Пусть мерцают огоньки,
Поиграем мы в снежки!
Пусть блестят вокруг игрушки,
В небо путь летят хлопушки!
Ведущая:
Ведущий:
Чаа-чылда кымны эн-не манаар-дыр бис?
Кым биске белектер экеп бээрил?
Кым биске оорушкуну экеп бээрил
Кымны бис эн-не коруксээр ийик бис, уруглар?
Ол дээрге кырган-ачай, Соок-Ирей-дыр;
Ол дээрге эн-не солун, эн-не эргим кырган-ачай Соок-ирей дыр!
Соок-Ирей чок Чаа-чыл турбас,
Соок-Ирейни чалап алыылынар уруглар!
Шуппту денге кыйгыраалынар че: «Соок-ирей солун ирей
Дыннап тур силер бе? Дааш дынналып тур. Бистин кыйгывысты Соок-Ирей дыннап каан хевирлиг!
Дед Мороз: Новогоднею порой я на елку к вам спешу,
И, как водится, с собою я подарки приношу.
Сколько лиц кругом знакомых.
Сколько здесь друзей моих.
Хорошо мне здесь, как дома,
Возле елочек седых.
С Новым годом поздравляю,
Всем здоровья вам желаю.
Вот я к вам пришел опять,
Будем песни петь, плясать.
Встанем дружно в хоровод,
Славно встретим Новый год.
Дедушка Мороз, не пора ли нам елку зажечь?
Ну-ка, внученька, читай стихи волшебные.
Как только я взмахну, на елку дуну, ты и начинай,
(Размахивает посохом, дует)
Зажгись огнями яркими, зеленая красавица,
Фонариками яркими нам лица озари.
Игрушки золотистые твои нам очень нравятся.
Нарядная, лучистая, свети, сияй, гори.
Что же это случилось?
Почему не засверкала елочка?
Дед Мороз: (осматривая посох).
Неужели мой посох состарился? Нет,
посох цел. Я, кажется, догадался.
Все это проделки Бабы-Яги. Она где-то здесь прячется.
Поищем ее, ребята.
Ах, я ласточка-касаточка, Старушка-вострушка,
Ловко я; всех обманула. Конфету надо дать себе за это.
А ну-ка, Баба-Яга, уходи отсюда по добру,
а не то я тебя в сосульку превращу.
Э, нет, Морозко! Не уйду, Вот почему-то вы любите друг
дружку, а я, ненаглядная, только о себе беспокоюсь, только себя
люблю (смотрится в зеркало).
Ух, я красавица! Матушка-Зимушка!
Дай мне конфетку, сладкую, шоколадную.
Ну, нет, Баба-Яга, конфеты не получишь.
Правильно! Не заслужила она конфет.
Почему ты елку заколдовала?
А чтобы обратить на себя внимание.
Пусть дети отгадают мои загадки колдовские, колдовство и спадет.
Елкавыс чырызын дээш, Баба-Яганын тывызыын тыптаалынар, уруглар!
Вот вам хитрая загадка, ни за что не отгадать. Отгадайте и
вприсядку я пойду для вас плясать.
Кто такой, он весь искрится
И сверкает при луне.
Елки в блестки наряжает
И рисует на стекле.
Он, такой большой проказник,
Ущипнет за самый нос.
Он сюда пришел на праздник
Кто он?(Дедушка Мороз)
На ней снежинки, блестки,
Она белей березки
И в праздничном наряде.
На нашем маскараде
Кружится с нами в пляске
Волшебница из сказки.(Снегурочка)
Зимой в часы веселья
Вишу на яркой ели я
Стреляю, точно пушка
Зовут меня. (хлопушка)
Ух, ты, катастрофа! Разгадали. Эх, какая я глупая! Надо было мне потруднее загадки загадать!
А ну-ка, внученька, повтори еще раз волшебные слова.
Зажгись огнями яркими, зеленая красавица, фонариками яркими
нам лица озари. Игрушки золотистые твои нам очень нравятся.
Нарядная, лучистая, свети, сияй, гори.
Снегурочка.: Елка рада, елка ждет. Приглашаю в хоровод.
Выбегают разбойники (свист, шум, крики)
Мындыг каас чараш, чуу улс болуп
Мында чуну канча чыглып алган тур силер?
Силер чуу улус силер? Бистер мында Чаа-Чыл уткуп тур бис!
Ведущий: (останавливая разбойников).
Адыр, адыр мананар, дээрбечилер. Харжыгашты саалыптар кылдыр, бистин Чаа-Чылывыс уламчылазын дээш, чуну кылыптар бис.
Разбойники. Силернин бо ажы-толунер, бисти хогледип, кандыг-бир танцыны танцылап берзин. Ынчан салыптар бис.
Эр –хейлер. Танцы-даа чараш-дыр. Ам харжыгашты салыптар бис. Ынчалза-даа Чаа-чылынар домей-ле болбас болдиин.
Ведущий. Ам канчаптар бис уруглар? Бо, дээрбечилер бистин Чаа-Чылывысты болдурбас дээн шейил! Эйт, дээрбечилер, бистер мынчаар дугуржуп алыылынар. Бис силерге тывызык тыптырарывыска, силер тывар силер.
Разбойники. Чаа, эки-дыр. Кандыг-даа тывызыкты бис бичии када тывар улус бис. Салынар че.
Ведущий загадывает загадки.
Ааска-даа, холга-даа эстип турар, эрип турар;
Кылагар ак болгаш соок чарашпай
Дээрден кыланхайнып бадып турар
Чул ол, тывынар?? (Хар)
Кымыл ол, тывынар. (снегурочка)
(Разбойники не смогли отгадать ни одну загадку правильно)
Разбойники. Дыка ковей тывызыктар билбес-дыр бис. Школага ооренмес болза хоржок-дур бис. Ам канчаар улаштыр Чаа-Чылданар че. Бисти чанынарга артырып алыр силер бе. Бистер дыннангыр болур бис!!
Я вас тоже поздравляю!
Счастья, радости желаю.
И сегодня с вами вместе
Я, конечно, поиграю.
Ребята, повторите за мной:
(Дети повторяют слова за Снегурочкой. )
Я сейчас вам буду задавать вопросы, а вы мне будете отвечать этими словами. Договорились?
Почему метель метет
Землю, как метелкой?
Потому что Новый год, Потому что елка!
Почему баян играет
Весело и звонко?
Потому что Новый год, Потому что елка!
Почему здесь хоровод.
Песни без умолка?
Потому что Новый год, Потому что елка!
А зачем же к вам пришел
Дед Мороз на елку?
Потому что Новый год, Потому что елка!
Дед Мороз: Пусть ребята без промедления
А в мешке для них подарки
Да игрушки, книжки яркие.
Стихи и песни маленьких ребят для Деда Мороза
Развяжу-ка свой мешок –
Все подарки приберег.
У нарядной ёлки
Но прощаться с вами
Мне пришла пора,
До свидания, дети!
Веселых вам потех!
До свидания, мамы, бабушки,
С новым годом всех!
Пора, друзья! Проститься нужно,
Всех поздравляю от души!
Пусть Новый год встречают дружно
И взрослые, и малыши!
Наши мальчишки и наши девчонки!
В Новом году мы хотим пожелать
Школьникам только отличной учебы,
Двоек и троек с собою не брать.
Новые встречи уже на пороге,
Новые вас развлечения ждут.
Радости, песен, веселья, здоровья,
Счастья, ребята, вам в новом году!
Дети: Четирдивис, келир чылын база келир силер.
Угаангыр, сагынгыр чорукту
Шупту кузелдеринер будерин, аас-кежикти кадыкшылды, оорушкуну кузевишаан,
Чаа-чыл биске хой-хой эки чуулдерни экээр болзу. Келир чаа-чылга че6др, байырлыг, уруглар.
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
(5-ки класска кичээл-оюн)
Кичээлдин сорулгазы: уругларга чаа-чыл дугайында хойну билиндирер.Бодунун чуртун билиринден ангыда оске чурттарнын Чаа-чыл байырлалын уругларга сонуургадыр
1.Соок- Ирей чаа-чылдын белектерин каяа шыгжаарыл?
А) рюкзакка Б) орук сумказынга В) хапка Г) пакетке
2.Соок- Ирейнин шолазы
А) Мороз Б) Старик Хоттабыч В) Красный Нос Г) Дед
3.Орус Соок-Ирейнин Харжыгаш деп уруу каш чылда тыптып келгенил?
А) 1873 Б) 1900 В) 1920 Г) 1940
4.Россияга Соок-Ирейнин торуттунген чери
А) Великий Устюг Б) Великий Новгород
В) Москва Г) Санкт-Петербург
1.Чамдык орус тоолдарда Соок-Ирейни кым деп чассыдып адап турарыл?
А) Морозилка Б) Морозец В) Морозко Г) Холодец
2.Бистин телевидениевисте чылдын-на Чаа-Чыл будуузунде барык 30 чыл иштинде коргузуп келген кинофильмнин ады.
3.Чаа –Чылдын дунезинде моол Соок -Ирей кандыг профессиянын кижизи
А) Повар Б) Танныыл В) Кадарчы Г) Космонавт
4.Делегейнин кайы материкке Чаа-Чылды елка чанынга уткуур деп чанчыл
А) Европага Б) Африкага В) Америкага Г) Авразияга
1.Кылагар Чаа-Чылдын лентазы
А) дождик Б) шарик В) игрушка Г) мушура
2.Чоон- чук улустарынын ай санаашкынынын календары–биле Чаа-Чыл
кайы айда дужуп келирил?
А) январьда Б) февральда В) мартта Г) декабрьда
3.Чаа- Чыл чедип келген деп медээ Японияда болза, колоколдун 108 удары
болур. Великобританияга болза Лондоннун шагы хагар. А РоссиягаЧаа-Чылдын медээзи чуу болурул?
А) Салют Б) Колокол В) Московские Кремлевские кураны Г) Фейерверк.
А) Скипетр Б) Посох В) Жезл Г) Палица
1.Чаа- Чылдын кежээзинде янзы-буру костюмнернернин балы.
А) Хоровод Б) Танцы В) Карнавал Г) Маскарад
2.Чаа -чылда елка долгандыр хой кижи танцылаар шаандакы орус танцы
А) пляска Б) хоровод Г) вальс Г) кадриль
3.Бистин Соок-Ирейивис кайы айда торуттунгенил?
А) декабрьда Б) мартта В) сентябрьда Г) ноябррьда
4.Россиянын кайы хоорайы Снегурочканын торуттунген чери бооп турарыл?
А) Киев Б) Кострома В) Иркутск Г) Кызыл
1.Соок Ирейнин уруу.
А) Дюймовочка Б) Аленка В) Алиса Г) Снегурочка
2.Г.Х.Андерсен чуу дептоолду бижээнил?
3.Чаа Чылдын дунезинде Чаа-Чылдын оруу чырык болзун дээш шупту кудумчуларга мун-мун светтерни чырыдыр азыптар чурт.
А) Индия Б) Россия В) Кыдат Г) Америка
А) 1920 Б) 1930 В) 1910 Г) 1903
1.Чаа Чылда елкалар садып турар чер.
А) Зеленый рынок Б)Елочный базар В) Зеленый аукцион Г) Супермаркет
2. 18 векте Петр 1 хааннын мурнунда РоссиягаЧаа-Чылды кажан байырлаар
А) январь 1 Б) июнь 1 В) март 1 Г) сентябрь 1
3.Австралияда Чаа-Чылды чылдын кайы уезинде демдеглеп турарыл?
А) Кыжын Б) чайын В) кузун Г) чазын
4.Венгрияда будун чылда шупту чуулдерге чедиишкинниг болур -дизе,
А) Аржаан-биле Б) Суг-биле В) Конфеталар-биле Г) Акша-биле
Чаа-Чыл байырлалында кандыг ыяшты каастап турарыл?
А) Лиственница Б) Ель В) Пихта Г) Кедр
2. Чаа унер 2013 чылкайыдириг-амытаннынчылыл?
А) Сарбашкын Б) Дракон В) Чылан Г) Хой
3.Грецияда Чаа-Чыл дунезинде аалчылар оске бажыннын эргининин
Кырынга даш салып каар чанчылдыг. Бажыннын ээзинин херексели ол
даштан чиигевезин кузээрлер. Чуудеп херекселил ол?
А) Шооча Б) Хумун В) Кошелек Г) Дулгуур
4.Чаа- Чыл елказында шнурда чыскаап каан фонариктер.
А) Гирлянда Б) Дождиктер В) Мишура Г) Игрушкалар
Краткое описание документа:
План и форму проведения классных часов учитель тщательно выбирает.Новый год -один из интересных, ожидаемых учениками праздник.Ученики с нетерпением ждут елку, Деда Мороза,Снегурочки и подарков.На каждый новый год я провожу классный час по разным формам.Учащимся необходимо знать историю нового года,как встречаются новый год жители других стран.Можно и на русском языке проводить классный час. Я проводила пятиклассникам на их родном тувинском языке.Приготовила небольших сюрпризов,подарков победителям.Можно разделить класс по парам,по группам или каждый отвечает сам за себя. При этом оучителю бъязательно учитывать тихих,неактивных учеников.
- подготовка к ЕГЭ/ОГЭ и ВПР
- по всем предметам 1-11 классов
Курс повышения квалификации
Дистанционное обучение как современный формат преподавания
Курс повышения квалификации
Деятельность классного руководителя по реализации программы воспитания в образовательной организации
- Сейчас обучается 432 человека из 74 регионов
Курс повышения квалификации
Организация образовательного процесса: воспитательная работа, дополнительное образование, внеурочная деятельность
- ЗП до 91 000 руб.
- Гибкий график
- Удаленная работа
Дистанционные курсы для педагогов
Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:
5 611 747 материалов в базе
Самые массовые международные дистанционные
Школьные Инфоконкурсы 2022
Свидетельство и скидка на обучение каждому участнику
Другие материалы
Оставьте свой комментарий
- 28.01.2015 2104
- DOCX 23.3 кбайт
- 10 скачиваний
- Рейтинг: 4 из 5
- Оцените материал:
Настоящий материал опубликован пользователем Иргит Алевтина Карын-ооловна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Автор материала
40%
- Подготовка к ЕГЭ/ОГЭ и ВПР
- Для учеников 1-11 классов
Московский институт профессиональной
переподготовки и повышения
квалификации педагогов
Дистанционные курсы
для педагогов
663 курса от 690 рублей
Выбрать курс со скидкой
Выдаём документы
установленного образца!
Учителя о ЕГЭ: секреты успешной подготовки
Время чтения: 11 минут
В Россию приехали 10 тысяч детей из Луганской и Донецкой Народных республик
Время чтения: 2 минуты
Минпросвещения России подготовит учителей для обучения детей из Донбасса
Время чтения: 1 минута
Школы граничащих с Украиной районов Крыма досрочно уйдут на каникулы
Время чтения: 0 минут
Россияне ценят в учителях образованность, любовь и доброжелательность к детям
Время чтения: 2 минуты
В Госдуме предложили ввести сертификаты на отдых детей от 8 до 17 лет
Время чтения: 1 минута
Рособрнадзор предложил дать возможность детям из ДНР и ЛНР поступать в вузы без сдачи ЕГЭ
Время чтения: 1 минута
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Читайте также:
- Античный материализм философия кратко
- Тема любви в романе отцы и дети кратко с цитатами
- Правило фаз гиббса кратко
- Идеи г бокля составили основу нового направления в географической школе геополитики
- Финансовая система канады кратко презентация
Автор: Монгуш Алекмаа Сыгыр-Ооловна
Должность: учитель родного языка и литературы
Учебное заведение: МБОУ Бажын-Алаакская СОШ Дзун-Хемчикского кожууна, Республики Тыва
Населённый пункт: с.Бажын-Алаак
Наименование материала: методическая разработка
Тема: Сценарий нового года
Раздел: полное образование
Чаа чылдын сценарийи.
(Зал. Шивижигешти аянныы кончуг каастап каан. Чараштыр кеттинген уруглар шивижигешти долганып,
ырлажып турар. Ийи башкарыкчы унуп келир.)
Башкарыкчы 1:
Душтекинин мендизи-биле, эргим уруглар. Бистин богунгу дорт эфирде
дамчыдылгавысты эгелээр-дир бис. Чаа чылдын медээлерин 3:00 минута турда дыннаар силер.
Медээлернин соолунде 3:30 минутада «Мода-2012». 4:00 минута турда чаа чыл таварыштыр
байыр чедириишкиннери. 4:30-де силерни «Тоол оранынче» чаладывыс.
Башкарыкчы 1
: Эф. Мен. Мон.
Башкарыкчы 2:
Эфирде Менги Монгуш.
Башкарыкчы 1:
Си. Со. Ме. Би. Та.
Башкарыкчы 2:
Силерни соолгу медээлер-биле таныштырайн.
Башкарыкчы 1:
Ба. Ал. Шко. Ча. Чы. Ба. Ки. Ту. Чо. Ту.
Башкарыкчы 2:
Бажын-Алаак школазында чаа чыл байырлалы кидин тулук чоруп туру.
Башкарыкчы 1:
Кет. Ур. Да. Хо.
Башкарыкчы 2:
Кеттинген уруглар-даа хой.
Башкарыкчы 1:
Со. Ир. Би. Хар. Чет. Ма. Ту.
Башкарыкчы 2:
Соок-Ирей-биле Харжыгашты четтикпейн манап турлар.
Башкарыкчы 1:
Ам дараазында Бажын-Алаак ортумак школазынын оореникчилеринин чаа чыл
таварыштыр чогаадып кылган модельдерин коргузер-дир бис. Маскаларны шуптузун бээр чалап
тур бис.
(Шупту долгандыр кылаштажыр.)
Башкарыкчы 2:
Ам чаа чылдын эн кол хевин коор-дур бис, уруглар.
Башкарыкчы 1:
(Уругларже коргеш алгырыптар.) –Ой халап болду!
Башкарыкчы 2:
Чуу болду? Канчап бардын?
Башкарыкчы 1:
Харжыгашты оорлап алгаш барган-дыр.
Башкарыкчы 2:
Канчап? Ой, кандыг кончуг соой берди! Шо-шо-шо.
(Соок-Ирей кирип келир.)
Соок-Ирей:
Канчаайн-чоойн, уругларым? Харжыгажым чидирип алдым.
Башкарыкчылар:
Ажырбас, кырган-ачай, мунгаравайн кор. Бис силерге дузалажыр бис. Кады
Харжыгашты дилээлинер.
(Аза-кадайлар коступ келир. Кол аза-кадай, кымны-даа эскербейн, эштерин кончуп турар.)
Аза-кадай:
Кончуг мелегейлер! Силерни мен уруун эвес, а Соок-Ирейнин бодун оорлап
эккелинер дидим чоп!? Мелегей азалар!
(Уругларны коруп кааш, дезер байдалдыг апаарлар.)
Башкарыкчы 2:
Кырган-авай, бис силерни деп билбедивис. Харжыгашты эгидип корунерем.
Кырган-ачазы мунгарап тур шежил. Уруглар база манай бердилер.
Аза-кадай:
Хош! Силернин Харжыгажынарны мен анаа бербес мен, билдинер бе? Ындыг кончуг
чаа чыл манап турар болзунарза, мени кайы-хире хогледип шыдаар эвес силер, корээлинер че?
Бир эвес менээ эки авыяастап, чашпаалаар болзунарза, уруунарны бээр-ле мен.
Башкарыкчы 1:
Че, уруглар, Харжыгашты эгидип алыры-биле кырган-аваларывыска солун
чуулдер коргузер-дир бис.
(Исценировкалар корулдези.)
Аза-кадай:
Уруунарны хулээп ап корунер, Соок-Ирей. Угбанарны эккеп бердивис, уруглар.
Силернин байырлалынарга келгеш, дыка-ла ооруп, хоглеп алдывыс. Четтирдивис, уруглар.
Харжыгаш:
Экии, уруглар! Мени шупту демниг хостап алганынарга улуу-биле четтирдим! Мени
хостап алыр дээш кайы-хире туржуп турганынарны бугу делегейни долгандыр коор корунчуумден
коруп олурдум. Эр-хейлер болдунар, уруглар. Ой, кырган-ачай, эки ооренген ажы-толдеринерни
шаннадынар бе?
Соок-Ирей:
Ой, кончуг «склерозту» мени. Уттуп алыр часкан шежил мен, уруукужуум. Харым
чогум каш апарган кижи мен ыйнаан, уругларым? Кыраан болгаш, угааным баксырап турар
апарган ийин.
Уруглар:
2012
Соок-Ирей:
Корбес силер бе? Уругларывысты шаннаар кылдыр школанын директорун чалап
аалы, уруум.
(Шанналдар)
Соок-Ирей:
Чаа, ажылывыс адакталып тонуп бар чор, Харжыгажым. Моорейден чарлаптаалы.
Моорейивистин ады «Танцор диско».
(Аялга аайы-биле уруглар танцы-самны ойнап эгелээрлер.)
Аза-кадай:
Корунерем, уруглар. Телеграмма келди. Номчуп корунерем, кырган-ачай.
Соок-Ирей:
Ма, уруум, мээн костуктерим чок шээй. Сен номчуп корем.
(Харжыгаш калбак саазынны тудуп алгаш номчуур)
Харжыгаш:
«Соок-Ирей, кырган-ачай база Харжыгаш! Силерни Хондергей ортумак школазынын
уруглары манап турлар. Дурген чедип келиринерни четтикпейн манап тур бис.» Кырган-ачай,
бисти Хондергей школазынын уруглары база четтикпейн манап турарлар-дыр.
Соок-Ирей:
Чаа, уругларым. Силернин-биле дыка-ла ойнап-хоглеп алдывыс. Ам бистер улаштыр
Хондергейже аъттаныптаалы. Эки турар силер, уругларым. Менди-чаагай!
(Соок-Ирей биле Харжыгашты уруглар удеп турарлар. Чаа чылдын дискотеказы байырлалды
уламчылаар)
Муниципальное
общеобразовательное
учреждение
Бажын
—
Алаакская
СОШ
Сценарий
новогоднего
праздника
Разработчик
:
А
.
С
.
Монгуш
2014
год