Сайыс саба? сценарий

САЙЫС – САБАҚ

( Ұлы Абай Кұнанбайұлының туғанына 170 жылдығына арналған

10 сынып оқушыларының арасында өткізілген ашық сайыс-сабақ)

Абайды оқы, таңырқан, басың шайқа,

Ақындықтың қуаты есіңді алып,

Бас алмастан оқырсың, қайта-қайта.

С. Торайғыров

«Қазақтың бас ақыны – Абай Құнанбаев» деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай қазақ әдебиетіне Абай кіргізген жаңалық көп. Қазақ өлеңіне үлгі, өрнек берген, түрін көбейткен Абай атамыз.

Қазақ ақындық өнерін нағыз халықтық, ұлттық биік дәрежеге көтерген, тұнғыш кемеңгер, қалам қайреткері – Абай.

Абай әдебиетке, өлең- жырға бұрыннан орнаған теріс пікір, теріс ұғымды жоғалтып, жұрттың ойын тәрбиелейді.

Өзінің ақындық мақсатын «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін» деген өлеңінде көрсетеді. Өлеңнің ермек емес, өнер екенін ылғи баса айтады. Өз өнерін халық мүддесіне жұмсауды мақсат етеді.

«Әннің де естісі бар, есері бар» деп, ән тыңдауды және айтуға тыңдаушы мен айтушы да эстетикалық талғам болу керек екенін айтады.

Тыңдаушы мен айтушы көбі надан,

Бұл жұрттың сөз танымас бір парасы, — дейді ақын.

Абай батыс мәдениетінен ғылым негіздерін, көркем әдебиетті үйренуді уағыздайды. Абай шығармаларындағы табиғат лирикаларында табиғат пен адам ның бейнесі, іс-қимылын ақын үйлестіре жырлап, әрі табиғат көркемдігіне оқушы мен тыңдаушыны қызықтырады, әрі сол кездегі адам бейнесін суреттеп көркемдікті, адамгершілікті сезіндіре, әсерлендіреді.

Абайдың бұл тақырыптағы тұңғыш өлеңі – «Жаз» (1886). Осы өлеңнің өзінде Абай ақындық мәдениеті іріленген, шебер өнер иесі. Мұнда жазғы табиғаттың көркем көрінісі мен неше алуан қызықты құбылыс асқан шеберлікпен суреттеледі. Көрініс, құбылыстардың бейнелері жарқын. Көк орай шалғыны мен бәйшешегітолысқан жайлау мен әлі қонып үлгермеген ауылдың қарбалас тіршілігі, қимыл-қозғалысымен түгелдей суретке түседі.

Қыс табиғатын Абай қозғалыс-әрекеттегі күйде алады. Бірақ бұл әрекет табиғаттан гөрі, адамның – жанды тіршіліктің әрекетіне ұқсайды. Абай қысы Н. Некрасовтың «Аяз атасы» тәріздес.

Ақ киімді денелі,ақ сақалды, Соқыр мылқау танымас тірі жанды, Үсті-басы ақ қырау,түсі суық, Басқан жері сықырлап,келіп қалды.

Абайға дейінгі әдебиетте қысты жанды адам (шал) бейнесінде суреттеу әдеті болмаған. Бұл Абай жаңалығы. «Жазғытұры», «Күз», «Қараша желтоқсанмен сол бір-екі ай» өлеңдерін сол мезгілдің өзіне тән суреттерімен жырлайды.

Сондай тың арнаны өз тұсындағы және өзінен кейінгі қазақ әдебиетінде бұдан былайғы жол етемін деп «басқа шауып,төске өрлеген» жаңа заман ақынын біз ең алғаш көлемді түрде «Қансонарда» деген өлеңінен көре бастаймыз. Жаңаша берілген тау бейнесі,кеше ғана өзіңіз жүріп өткен жерлердің,адыр таулардың ой-қырын, жотасы қорым тастарын,қия беттерін, соны қарға түскен іздерімен дәл ғана, түгел көрсетеді.

Абай табиғатты жырлауға кейін де оралып отырған. Бұл тұрғыдағы сәтті ізденістерінің қатарына оның «Желсіз түнде жарық ай», «Көлеңке басын ұзартып» өлеңдері жатады. Бұларда табиғатты сырттай тамашаламай, өлең кейіпкерінің көңіл-күйімен, ішкі сезіммен табыстыра,ұштастыра суреттейді. Адам мен табиғаттың бірлігі тақырыбын әлем поэзиясынан ала отырып, Абай қазақ өмірімен байланысты кең дамытты.

«Абайдың табиғат лирикасы,әсіресе жылдың төрт мезгілін суреттейтін өлеңдері – күшті ақындық шеберлікпен, зор мәдениетпен жазылған аса сұлу,сырлы жырлар. Бұлардың композициялық кұрылысында да өзіндік өзгешелік бар…» деп Зейнолла Қабдоллов ағмыз айтқандай,ұлы ақын мұрасы туған халқы үшін ешқашан сарқылмайды. Себебі – туған елмен,өскен жерін Абай оның оты мен суына түсіп,күңіреніп, тебіренген болса, бүгін елі де оны соншама құрметтеп,әлпештеп сүйеді. «Өлді деуге бола-ма, ойлаңдаршы, Өлмейтұғын артына сөз қалдырған…» деп аталған сабақта қазақ поэзиясының асқар биігі, кемеңгер, дана ойшылымыз Абайдың өнегелі өмірі мен өшпес өлеңдерін,ғибратты сөз мұрасын, шығармаларын терең меңгерту; ақын шығармашылығының құдіреттілігін, ақынның ұлылығын таныту, қорытындылау және оның шығармалары туралы тың мәліметтер беру мақсат етіп қойылды.

Абай өлеңдерін меңгерту, жатқа айту, өлеңді талдау машығын жетілдіру. Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету,ойлау қабілетін, сөйлеу мәдениетін жетілдіру.

Оқушыларға эстетикалық,экологиялық тәрбие беру,поэзияға деген сүйіспеншілігін арттыру, Абайдың даналығын үлгі ету.

Әңгімелеу,түсіндіру,сұрақ-жауап,көрнекілікпен жұмыс, шығармашылық жұмыс,баяндау әдістерін қолдану.

Абай портреті, табиғат көріністері интерактивті тақта арқылы, слайдтар арқылы көрсетіліп отырады.

Сабақ барысы: Сәлемдесу, сабақ мақсаты мен мазмұнын түсіндіру: Сайысты бастамас бұрын, жалпы Абай өмірі, шығармашылығы жайында қысқаша айтып өткен соң, оқушыларға сұрақтар қоямын. Себебі, оқушылар өз ойларын ортаға салады.

1. Абай кім?

2. Биыл Абай Құнанбайұлының туғанына қанша жыл болады?

3. Абайдың неше қара сөзі бар?

4. Абайдың жыл мезгілдерін суреттеген өлеңдерін атаңыздар?

5. Абайдың қандай өлеңдерін жатқа білесіңдер?

6. Абай өмірі жайлы кім жазды?

7. Мұражай,әндері жайында не айтамыз?

8. Абай атында не бар?

• Жақсы,балалар, сендер Абай атамыз жайында өз ой-пікірлеріңді, білімдеріңді ортаға салдыңдар. Енді, сендер екі топ болып жарысқа қатысасыңдар ( олар мынандай бағытта білім сайысына түседі,өлеңді мәнерлеп оқу,өнер,тест,сұрақтарға жауап беру,сахналық көрініс).

1. Сәлемдесу. Таныстыру. Әр топ ортаға шығып,өздерінің ұранын,газет,эмблема,буклеттерін қоғайды,өз топтарын таныстырады.

(І-топ-«Қыс»,ІІ-топ-«Күз»)

Екі жақтың жетекшілері шығып,өздеріне қойылған ат бойынша табиғаттың осы мезгілдеріне байланысты қысқаша сипаттама береді.

Әр топ ортақ тапсырмалар бойынша сұрақтарға жауап береді,тапсырмаларды орындайды.

1. Мәнерлеп оқу сайысы. (Әр топтан бір оқушы шығып, Абайдың бір өлеңін жатқа айту керек.)

Өлең- сөздің патшасы,сөз сарасы, Қиыннан қиыстырар ер данасы. Тілге жеңіл, жүреккке жылы тиіп, Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы. (Тақтада осы өлең жолдары көрсетіліп тұрады)

1. Өнер сайысы: (Әр топтың бір мүшесі шығып, Абайдың әнін айту керек)

Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар. Үннің тәтті оралған мәні оятар. Кейі зауық,кейі мұң,дертін қозғап, Жас балаша,көңілді жақсы уатар. (Тақтада осы өлең жолдары көрсетіліп тұрады)

1. Білім сайысы: А) Тест. В) Сұрақтар.

Мақсатым-тіл ұстартып,өнер шашпақ, Наданның көңілін қойып,көзін ашпақ. Үлгі алсын деймін ойлы жас жігіттер, Думан- саулық,ойда жоқ,әуел баста-ақ. (Тақтада осы өлең жолдары көрсетіліп тұрады)

Тест сұрақтары:

1. Абайдың туған жері? А) Семей уезі Ә) Қостанай Б) Қарағанды

2. Табиғат лирикасы А) «Жаз»,Ә) «Бойы бұлғаң» Б) «Дүтбайға»

3. «Қалың елім,қазағым,қайран жұртым» -қай өлең түрі? А) Сыншылдық Ә) Табиғат Б) Махаббат

4. Абай аудармасын тап? А) «Татьяна әні» Ә) «Қор болды жаным» Б) «Күз»

5. Абайдың сөз өнері,ақындық туралы өлеңін тап? А) «Өлең-сөздің патшасы» Ә) «Аттың сыны» Б) «Масғұт»

6. «Алыстан сермеп,жүректен тербеп,шымырлап бойға жайылған» — қай өлеңі? А) «Көзімнің қарасы» Ә) «Сегіз аяқ» Б) «Бойы бұлғаң»

7. – Таразыны әкел де,сүйекті сал, бір жағына алтын сап,өлшеп қара! Бұл қандай шығармадан үзінді? А) «Масғұт» Ә) «Әзім әңгімесі» Б) «Ескендір»

8. Абай әні қайсы?

А) «Айттым сәлем, Қаламкқас» Ә) «Ләйлім шырақ» Б) «Көкшетау»

9. «Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады…»

— Нешінші қара сөзінен алынған үзінді?

А) «19» Ә) «15» Б) «31»

10. «Қазақтың бас ақыны-Абай Құнанбаев. Одан асқан бұрын-сонғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын жоқ». Бұл пікірді кім айтқан?

А) «М. Әуезов» Ә) «А. Байтұрсынов» Б) «М. Жұмабаев»

II. Сұрақтар.

1. Абайдың шын ата. (Ибраһим)

2. Абай өлеңдерін жинап, баспаға ұсынған кім? (Кәкітай Ысқақұлы)

3. Лермонтовтан аударған әні. («Қараңғы түнде тау қалғып»)

4. Абайдың аяқталмаған поэмасы? («Әзімнің әңгімесі»)

5. Абай айтқан бес асыл мен бес жаман қасиеті (а)талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым; ә) өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, мал шашпақ)

6. «Тегінде адам баласы адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озбақ. Одан басқа нәрселермен оздым деген ақымықтық». Бұл- Абайдың нешінші қара сөзі. (18- қара сөзінен)

7. Абай өлеңдері басылып тұрған тұңғыш газеттің аты. («Дала уәлаяты»).

8. Абай оқыған медресе. («Ғабұл-Жаппар», «Ахмет- Риза»).

9. «Тамағы тоқтық,

Жұмысы жоқтық

Аздырар адам баласын…» Қай өлеңнен үзінді? («Сегіз аяқ»).

1. «Дүниеге көзімді ашқан…» Абайдың осы сөзін арнаған өмірдегі ұстазы кім болды? (Михаэлис)

Топ атауларына байланысты әр топқа жекелеме сұрақтар:

«Қыс» тобына арналған сұрақ:

1. Ақын қысты қандай бейнеде суреттеген?

(Абай қысты ақ киімді, денелі, ақ сақалды шалға теңейді. Оның үсті-басын ақ қырау басқан, түсі суық, ешкімді көрмейтін соқыр, мылқау тұлғада суреттеген. Қысты тойымсыз, сұрамшақ құдаға теңеп, оның басталуы, елдің мазасын алып, әлек салған каһарлы, қайырымсыз қонақтаң келгені сияқты етіп суреттеген.)

1. Қыстағы адам тіршілігі қалай суреттелген?

(Тынышсыз жайған қар, бұрқылдап соққан боран әуес көріп жүгірген балалардың бетаузынүсік шалған. Боранға қарсы қарай алмай қабаттап киінген малшылар, ашыққан мал, қыспен бірге қабаттасып, малға ауыз салған аш қасқыр-қыстың көңілсіз көрінісі бейнеленген.)

«Күз» тобында арналған сұрақ:

1. Өлеңде күздің қандай белгілері суретталген?

(Күз келіп, аспанды сұр бұлт торлаған, жерді басқан дымқыл тұман. Бұрынғыдай жасыл шөп, бәйшешекжоқ. Ойнап күлген жастар мен шулаған балалар да көрінбейді. Ағаштар да жапырағынан айырылған көрікте)

1. Өлеңде ауыл тұрмысы қандай бейне тапқан?

(Адамдардың бәрі өз қамдарын жасап жүр. Біреулері тері илеп, жыртық киімдерін бүтіндеп, жас әйелдер енесіне жіп иіртеді. Туырлық жамайды. Ауыл бейнесі көңілсіз. Күндегі ойын-сауық пен күлкі де естілмейді.)

5. Сахналық көрініс. Әр топ ақынның өмірі мен шығармашылығы жайында көрініс көрсетеді. Сабақ соңында топтардың жауаптары мен көрсеткен өнерлеріне сай өз бағаларын алып, марапаттап, сабағымызды ақынның дана сөзімен аяқтаймыз:

Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдырып, аяғын көп шалдырған.

Өлді деуге бола ма, ойлаңдаршы,

Өлмейтұғын артына сөз қалдырған.

-Армысыздар құрметті ұстаздар мен оқушылар! Сыныптар арасында ұйымдастырылып отырған «Білгенге маржан»атты білім сайысына қош келдіңіздер!

Бұл білім сайысын өткізу мақсатымыз оқушылардың ана-тілге деген құрмет сезімін арттыру,шәкірттердің білім деңгейін зерделеп, сарапқа салу,талантты, білімді оқушылардың талабын шыңдау.

1-жүргізуші:  Бүгінгі сайысқа 4г,4д,4е сыныптарының білімді, өнерлі оқушылары қатысады.Әр сыныптан 6 оқушыдан қатысады.

  2-жүргізуші:Ендеше, оқу,білу- парызымыз деп есептейтін дарынды оқушыларымызды ортаға шақырайық! (орындарына орналастыру, әуенмен)

  1-жүргізуші: — Қатысушы топтардың өнеріне,біліміне әділ баға беретін әділқазыларды таныстырсақ:

Әділқазылар төрағасы: Жумадилова Замзагүл Рымбековна

                       Мүшелері: Қошым Алтынгүл Мұқымқызы

Бакенова Алмагүл Сайлауовна

  2-жүргізуші: -«Білгенге маржан»атты сайысымыз 7 бөлімнен тұрады.Алғашқы бөліміміз «Сәлем сөздің анасы» деп аталады.Әр топ өздерін өлең жолымен таныстырып өтеді.Кәне бастайық.

Ұпай санымен танысыңыздар. Жасұлан тобы, Зерделі зеректер, Талап

  1-жүргізуші:Келесі сайысымыз «Ұшқыр ой –жылдам жауап». Әр түсті конвертте әр пәнді қамтыған 12 сұрақ берілген.Конверттер түсін таңдаңыздар.

Қызыл түсті:

1.Бүкіл әлемге Абайды танытқан кім?

2.Адамды адам еткен не?

3.Ақылды сөзі қай сөз табына жатады?

4.Құрманғазы шәкірті

5.Жалаң сөйлем деген не?

6.Кенге жатпайтын пайдалы қазба

7.Зевс мүсінінің авторы кім?

8.Біз қазақ деген жай жатқан елміз,ешкімге тиіспей жай жатқан елміз» кімнің сөзі?

9.Тәуелсіздік күні?

10.Мұнайға бай өлке

11.Ұзындық өлшем бірлігі

12.Көбейту заңдылықтары

Сары түсті:

1.Әліпби,тіл құралдары еңбектерінің авторы?

2.Адам қалай пайда болды?

3.Семирамида аспалы бағы қайда орналасқан?

1. «От жанып жатыр.Әрі жарық, әрі үй жылынып тұр.Қара қазан да аузын аңырайта ашып,тілеу тілегелі талай заман болды.»қай шығарманың үзіндісі?

5.Ащы сөзіне қарсы мағыналы сөз

6.Жанғыш пайдалы қазбалар

7.2-3 жай сөйлемнен тұратын сөйлем?

8.Үгілу деген не?

9.30-тамыз қандай мереке?

10.Көмірлі өлке

11.салмақ өлшем бірлігі

12.Ауданды қалай табады?

Көк түсті:

1.Әбілмансұр кім?

2.Қазақстан жер көлемі жөнінен нешінші орында?

3.Олжас қандай зат есім?

4.Қазақ халқының ұлы ғалымы

5.Баяндауыш сұрақтары

6.Сөз тіркесі

7.Кенді пайдалы қазба

8.Біздің еліміздегі тарихи ескерткіштер

9.Дөңгелек ауданын не арқылы табады?

10.Қостанай қандай пайдалы қазбаға бай?

11.Сыйымдылық өлшем бірлігі

12.Көлемді қалай табамыз?

-Сұрақтардың қамтылғанын және дұрыс берілген жауап бойынша ұпайларын көрсек.

2-жүргізуші:ІІІ бөлім. Өлең-сөздің патшасы,

                                        Сөз- сарасы деп Абай атамыз айтқандай келесі сайысымыз

«Бейнелі сөзге бейімді бол»деп аталады.  Топтың басшылары ортаға келіп тапсырмаларыңызды таңдаңыздар. Осы сөз тіркестердің мағынасын ашып айту керек.Әр дұрыс жауапқа 1ұпай беріледі.

1-тапсырма   Араға от салу

Салы суға кету

Тасы өрге домалау

2-тапсырма    Тепсе темір үзеді

Қара бұлтты төндіру

Бос белбеу

3-тапсырма   Шөп басын сындырмау

Жұлдызы қарсы

Сүт пісірім уақыт

-Ұпайларын көрейік.

1-жүргізуші:ІҮ бөлім. Сіздерді сайысқа шақырамыз,

                                         Есеппен бастарыңды қатырамыз демек ендігі сайысымыз

«Тапқыр болсаң тауып көр» деп аталады.Бұнда математикалық тапсырмалар жасырылған,топпен шешіп, бітіргенде таяқшаны көтеру керек.

-Топтар дайын болғанша 4д сынып оқушысы Тұрдыбай Нұрайдың орындауында «Туған тілім» өлеңін тыңдаңыздар.

-Әділқазылар бағасымен танысайық.

 2-жүргізуші:Ү бөлім.

Жеті жұрттың тілін біл.

Жеті түрлі ілім біл деген екен бабаларымыз, ендеше тіл білімінен дәрежемізді көрсетейік.Жұмбақ жасырылады, шешуін үш тілде айту керек.

1-топқа:   1.Қабат-қабат қаттама

Ақылың болса аттама.(кітап-книга-bоок)

2.Жеті қазынаның бірі,адамға жолдас? (ит-собака-dog)

3.Футболшыға керек:(доп-мяч-ball)

2-топқа:    1.Тұмсығымен қозғалар,

Соңынан аппақ із қалар.(бор-мель-chalk)

2.Жердің көркі не? (гүл-цветок-flower)

3.Сағат сайын қағылады,

Тек мектепте табылады. (қоңырау-звонок-bell)

3-топқа:    1.Ас атасы-           (нан-хлеб-bread)

2.Тілі жоқ өзінде,сөзі бар ізінде.(қалам-ручка-reh)

3.Жүз теңгең болғанша, жүз …  болсын.(дос-друг-frerd)

-Ұпайларын тамашалайық.

 1-жүргізуші:ҮІ бөлім «Мақал сөздің көркі» бөлімінде мақалдың жасырылған бөлігін табу беріліп отыр.

1.Туған жерім тұғырым, өскен елім-өзегім.

2.Сөйлей-сөйлей шешен боласың,

                       Көре-көре көсем боласың.

1. Арпа ,бидай-ас екен,

Алтын,күміс-тас екен.

4.Көп жасаған білмейді,

Көп көрген біледі.

5.Әдептілік,ар-ұят-адамдықтың белгісі.

1. Оқу-білім бұлағы,

                       Білім-өмір шырағы.

7.Туған елдей ел болмас,

                       Туған жердей жер болмас.

8.Сыйға сый-сыраға бал.

                    9.Қына тасқа бітеді,

Білім басқа бітеді.

10.Ақыл тозбайтын тон,

                      Білім таусылмайтын кен.

 -Топтардың қанша дұрыс жауап бергенін тыңдайық.

 2-ші жүргізуші.ҮІІ бөлім

Біле-білген білімдіні зерек дейміз,

Білімімен ел жұрттан ерек дейміз демекші ендігі сайысымыз  сөзжұмбақ шешу.Тапсырманы орындаған топ таяқшаларын көтеріп, шығарған сөздерінің мағынасын ашып айтады.

1. АЛМАТЫ 1.Бұрынғы астана

ӘНШІ                       2.Ән орындаушы

ЕТІСТІК                      3.Қимылды білдіретін сөздер

КИІЗ                              4.Қой жүнінен жасалған бұйым

СӘКЕН                               5.Көрікті ақын

1. ҚАСТЕЕВ 1.Суретші ата

ЖАЙЫҚ                          2.Өзен аты

БАТА                              3.Аталар тілегі

СЫЗҒЫШ                     4.Оқушы құралы

СИЫР                         5.Жыл аты

1. ЕШКІ                              1.Төрт түлік бірі

КЕРЕГЕ                               2.Киіз үй құралы

ТОҚТАР                          3.Алғашқы ғарышкер

ЕСІЛ                                4.Өзен аты

КӨГЕРШІН                         5.Бейбітшілік құсы

І

 -Топтар шешкенше 4г сынып оқушыларының орындауында «Брег би» тамашалаңыздар.

 Ұпай санымен танысу.

1-жүргізуші:

— Міне, білім сайысы да өз мәресіне келіп жетті.Білім сайысында білімділігін, тапқырлығын, зеректігін, алғырлығын сынға салып, өз өнерін танытқан үш топқа да үлкен алғысымызды білдіреміз.

2-жүргізуші;-Сайыс қорытындысын шығару үшін қазылар алқасына сөз кезегін береміз.

Қызыл түсті:

1.Бүкіл әлемге Абайды танытқан кім?

2.Адамды адам еткен не?

3.Ақылды сөзі қай сөз табына жатады?

4.Құрманғазы шәкірті

5.Жалаң сөйлем деген не?

6.Кенге жатпайтын пайдалы қазба

7.Зевс мүсінінің авторы кім?

8.Біз қазақ деген жай жатқан елміз,ешкімге тиіспей жай жатқан елміз» кімнің сөзі?

9.Тәуелсіздік күні?

10.Мұнайға бай өлке

11.Ұзындық өлшем бірлігі

12.Көбейту заңдылықтары

Сары түсті:

1.Әліпби,тіл құралдары еңбектерінің авторы?

2.Адам қалай пайда болды?

3.Семирамида аспалы бағы қайда орналасқан?

1. «От жанып жатыр.Әрі жарық, әрі үй жылынып тұр.Қара қазан да аузын аңырайта ашып,тілеу тілегелі талай заман болды.»қай шығарманың үзіндісі?

5.Ащы сөзіне қарсы мағыналы сөз

6.Жанғыш пайдалы қазбалар

7.2-3 жай сөйлемнен тұратын сөйлем?

8.Үгілу деген не?

9.30-тамыз қандай мереке?

10.Көмірлі өлке

11.салмақ өлшем бірлігі

12.Ауданды қалай табады?

Көк түсті:

1.Әбілмансұр кім?

2.Қазақстан жер көлемі жөнінен нешінші орында?

3.Олжас қандай зат есім?

4.Қазақ халқының ұлы ғалымы

5.Баяндауыш сұрақтары

6.Сөз тіркесі

7.Кенді пайдалы қазба

8.Біздің еліміздегі тарихи ескерткіштер

9.Дөңгелек ауданын не арқылы табады?

10.Қостанай қандай пайдалы қазбаға бай?

11.Сыйымдылық өлшем бірлігі

12.Көлемді қалай табамыз?

тапсырма   Араға от салу

Салы суға кету

Тасы өрге домалау

2-тапсырма    Тепсе темір үзеді

Қара бұлтты төндіру

Бос белбеу

3-тапсырма   Шөп басын сындырмау

Жұлдызы қарсы

Сүт пісірім уақыт

1.Бұрынғы астана

ӘНШІ                       2.Ән орындаушы

ЕТІСТІК        3.Қимылды білдіретін сөздер

КИІЗ                 4.Қой жүнінен жасалған бұйым

СӘКЕН                  5.Көрікті ақын

 ҚАСТЕЕВ 1.Суретші ата

ЖАЙЫҚ             2.Өзен аты

БАТА                 3.Аталар тілегі

СЫЗҒЫШ        4.Оқушы құралы

СИЫР            5.Жыл аты

1. ЕШКІ 1.Төрт түлік бірі

КЕРЕГЕ                  2.Киіз үй құралы

ТОҚТАР             3.Алғашқы ғарышкер

ЕСІЛ                   4.Өзен аты

КӨГЕРШІН            5.Бейбітшілік құсы

Саба?ты? та?ырыбы: Нан туралы ?ле?

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: К?рім Сау?абаевты? «Нан туралы ?ле?» атты шы?армасымен танысады. ?ле?ні? ?зекті т?йінді ойын ашу?а ?йренеді, ?з бетінше шы?армашылы?пен ж?мыс істеуге т?селеді.

Дамытушылы?: Танымды? ?ызы?ушылы?ын арттыра отырып, шы?армашылы? ?абілеттерін дамиды. Та?ырыпты ?мірмен байланыстыра отырып с?йлеу м?дениеттері артады.

Т?рбиелілік: Топпен ж?мыс жасай біледі, бір-бірін сыйлайды, к?мектеседі.

Саба?ты? ?дісі: С?здік, к?рнекілік ?діс Топтау ?дісі,

Саба?ты? т?рі: Жа?а саба?
Саба?ты? к?рнекілігі: Суреттер, кітап, д?птер, слайд.

Саба?ты? ж?рісі: 1. ?ызы?ушылы?ты ояту сатысы:
1. «?зін — ?зі тану» п?ні элементін ?олдану, с?лемдесу:
Мейірімді ж?рекпен
А? пейілді тілекпен,
Амандасып алайы?
Бір жадырап ?алайы?

Топтастыру.

?й тапсырмасын тексеру. «Т?лік туралы саба?» ?ле?іні? мазм?нын с?рау.

— ?ле?ні? авторы кім?

1. Болат пен Марат неге таласты?
2. Олар?а та?ы кім ?осылды?
3. Болатты? с?ра?ына сендер ?алай жауап берер еді?дер?
?ой атаулары: ?озы, ?ой, то?ты, т?са?, саулы? (ешкі, ла?, серке, теке)
Сиыр атаулары: б?зау, тайынша, торпа?, баспа?, д?нежін, ??нажын
Жыл?ы атаулары: жаба?ы, тай, ??нан, д?нен, бесті.
Т?рт т?лік туралы ?андай ма?ал-м?телдер білесі?дер?

Жа?а саба?. Та?ырыпты ашу.

1 маса?тан – 75 д?н алынады екен, Осындай 10 маса?тан неше д?н алынды?
75•10=750 д?н алынды.

— Есеп не жайлы? (д?н)

— Д?н нені? т??ымы? (бидай)

— Бидайдан не аламыз? (?н, нан)

-Нан туралы ?андай шы?армалармен танысты?? (?ат?ан нан, Егінші мен ?ас?ыр, ?а?ба? пен бидай т. б)

О?улы?пен ж?мыс.О?улы?та?ы К?рім Сау?абаевты? «Нан туралы ?ле?і»?ле?ін м?нерлеп о?у

О?ып, мазм?нын айту?а дайындалады.
1. ?ле?ді м?нерлеп о?ып беремін.

2. О?ушылар топпен о?ып шы?ады.

Автор туралы м?лімет:

Сау?абаев К?рім (1941–2002) 20 ?азанда ?ара?анды облысы, Егіндіб?ла? (б?рын?ы ?у)ауданыны? Едірей ауылды? ке?есінде ту?ан.1964 жылы ?ара?анды педагогикалы? институтын, 1972 жылы ?аза? мемлекеттік университетіні? журналистика факультетін сырттай о?ып бітіреді.Балалар?а арнал?ан ал?аш?ы ?ле?дері 1972 жылы кітап болып шы?ады. 1973 жылдан Егіндіб?ла? ауданды? «Ленин туы» газетіні? редакторы болып ?ызмет ат?арды.
Шы?армалары: Мойындау. ?ле?дер. А., «Жазушы», 1972; К?ктем келді, ала?ай. ?ле?дер. А., «Жалын», 1977; А?ша ?ар. ?ле?дер. А., «Жазушы», 1980; Бал?ан тауды? басында. ?ле?дер. А., «Жазушы», 1982; ?лкендерден ?лгі аламыз. ?ле?дер. А., «Жазушы», 1983; ?ш?ара оттары. ?ле?дер. А., «Жазушы», 1985.

Топпен ж?мыс.

1 топ:

1. ?ле?де ?андай с?з жиі ?олданылды?
2. Нан дастархан?а ?алай келеді?

3.Нан — ?мір, нан — ?н, нан — н?р, себебі.

2 топ:

1. Жиі ?олдануды? ма?саты неде?

2. Е?бек туралы ма?ал айт.

3. Нансыз тынышты? болмайды, себебі.

3 топ:

1. Нан?а ?атысты тыйым с?здер айт

2. Бір д?н жатса, е?кейі?дер, к?тері?дер, себебі.

Сергіту с?ті.

Д?птермен ж?мыс.Нан туралы эссе жазу.

Пысы?тау. Ой тол?аныс.

1. О?ушылар бізді? дастарханымызда?ы нан та?амдарын атайы?шы;
То?аш, б?ліш, торт, т?тті кекс, печенье, бауырса? т. б.
2. Ал осы бауырса?ты ?алай жасаймыз? Аналары?нан к?ргендері? бар ма?
(бауырса?ты? жасалу жолдарын о?ушылар баяндайды).

?орытынды.

— Саба? ?нады ма?

— Б?гін біз нені ?йрендік?

Нан жайлы ?з пікірі?ді айт.

?йге тапсырма. ?ле?ді м?нерлеп о?у. 256-257 беттер.

Ба?алау. Саба? барысында к?рсеткен білімдері ар?ылы ба?алау.

«Жұлдызды
сәт» шығармашылық сайысы

Мақсаты: 1. Бала
санасына өнердің — көркем образдар жүйесі арқылы адамның дүниетанымын, ішкі
сезімін, жан дүниесіндегі құбылыстарды бейнелейтін қоғамдық сана мен адам
танымының формасы екендігін жеткізе отырып, оқушылардың эстетикалық қабілетін
дамыту және көпшілік алдында тұлғалық даралықтарын көрсете білу дағдыларын
машықтандыру.

2. Дені сау,
сезімі сергек, ақыл-ойы жетілген «сегіз қырлы бір сырлы» өз елін, Отанын қорғай
алатын азамат тәрбиелеу.

Түрі:
Сайыс

Көрнекілігі:
үнтаспа, ақыл тақтасы, нөмірлер.

Өту
барысы:

І.
Ұйымдастыру.

Оқушыларға алдын
ала сайыс туралы ақпарат беріледі. Оқушыларды орындары бойынша дайындап,
нөмірлері таратылады.

ІІ.
Кіріспе.

Сайыс басталып,
музыка қойылады.

1-Жүргізуші:
Армысыздар, құрметті көрермендер!

2-жүргізуші:
Сәлеметсіздер ме, өнер сүйгіш халық!

1-жүргізуші:
Бүгінгі «Жұлдызды сәт» атты сайысымызға қош келдіңіздер!

2-жүргізуші:
Бүгінгі сайысқа өнерлі де, білімді, танымы жүйрік, өз халқының нағыз
патриоттары қатысқалы отыр.

1-жүргізуші:
Ендеше сайысымыздың шарттарымен танысып өтейік. Сайыс 4 номинация бойынша
бағаланады. Атап айтсақ:

1. «Биле-биле». Би
билеу сайысы

2. «Өлең – сөздің
патшасы, сөз сарасы» жазғы демалыс тақырыбында өлең жоларын мәнерлеп оқу сайысы

3. «Жанды дауыс»
ән айту сайысы

4. «Қолөнер –
сырлы өнер» жазғы демалыс тақырыбында суреттер сайысы

2-жүргізуші:
Енді әділқазылар алқасымен таныстыра кетейін.

1-жүргізуші:
әр қатысушыға нөмір берілген. Сол нөмір бойынша ортаға шығып, өз өнерін
көрсетеді. Ал біздің сатылмайтын әділқазылар адал баға беріп, жеңімпазды
анықтайды.

ІІІ.
Негізгі бөлім.

2-жүргізуші:
Олай болса сайысымызды бастаймыз! Сурет салу өнері қазақ халқында ертеден – ақ
барлық түріне арқау болып, ғасырлар бойы халықпен бірге жасасып, халқымыздың
мәдени қазынасының өзекті бір саласына айналды. Біздің қатысушылардың сурет
салу өнерін Тамаша апай бағалай береді.

1-жүргізуші:
ал біз болсақ қатысушыларымызды кезегі бойынша ду қол шапалақпен ортаға
шақырамыз.

Сайыскерлер
бір-бірлеп шығып, өнерлерін көрсетеді.

2-жүргізуші:
барлық қатысушылар өз шеберлігімен, қажымас қайратымен, сабырлығымен, өнерге
деген сүйіспеншілігімен көзге түсті.

1-жүргізуші:
осы өнерпаздарымыздың арасынан ең мықтысын табу әділқазыларымызға қиын
болады-ау. Себебі әр қатысушы ерекше, мықты.

2-жүргізуші:
бірақ сайыстың аты сайыс. Сондықтан әділқазыларымыз ойлана бергенше
барлықтарыңыздың ортаға «Көңілді флеш-мобқа» шақырамыз.

Флеш-моб билеу

ІҮ.
Қорытынды.

1-жүргізуші:
құрметті әділқазыларымызға сөз берейік.

Әділқазылар
сөйлейді.

2-жүргізуші:
осымен бүгінгі біздің сайысымыз өз мәресіне жетті. Өнеріміз өрге жетсін

Екі жүргізуші:
келесі кездескенше сау болыңыз!

Сайыс сабақ. Озаттар сайысы

Назар аударыңыз, сертификатты “менің материалдарым” деген бетте жүктеп алуға болады

«XXI – ғасыр көшбасшысы» интеллектуалдық сайысы
Мақсаты: Оқушыларды білімді, жан — жақты болуға баулу. Білуге, үйренуге деген қызығушылығын арттыру. Жарысуға, жарыста жеңімпаз болуға ұмтылуын дамыту. Көшбасшылық қабілеттерін ояту. Білімді, дарынды, озық болуға тәрбиелеу.
Әдісі: баяндау, ой қозғау, сұрақ — жауап
Түрі: Сайыс сабақ
Көрнекілігі: Тірек сызбалар, интерактивті тақта, балдық жүйе

Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
— Құрметті оқушылар, әріптестер бүгінгі «XXI – ғасыр көшбасшысы» атты білім сайысына қош келіпсіздер! Бұл білім сайысының мақсаты екінші сынып оқушыларының білім деңгейін жетілдіру, дамыту. Оқулықтан тыс ақпараттармен оқушыларды қаруландыру. Жарысуға, жарыста жеңімпаз болуға ұмтылуын дамыту. Білімді, дарынды, озық болуға тәрбиелеу.

— Бүгінгі сайысымыз төрт кезеңнен тұрады. Әр кезеңнен кейін ұпайы аз екі оқушы шығып отырады.
1 — кезең: «Бәйге»
2 — кезең: «Жеті жұрттың тілін біл»
3 — кезең: «Қызықты тоғыздық»
4 — кезең: «Жорға»

Негізгі бөлім:
— Мықты болсаң — алдағыны басып оз,
Мықты болсаң — арттағыны жеткізбе!
Мықты болсаң — тайғанама көк мұзда!
Мықты болсаң — бөгеттерді бұзып өт – деп сайысымыз бәйге сайысына кезек береміз.

1 — кезең: «Бәйге». Бұл кезеңде сендер берілген сұраққа бірінші жауап беруге тырысасыңдар. Жауаптарың дұрыс болмаса, келесі оқушы жауап бере алады. Әр дұрыс жауап үшін 10 ұпай алуға мүмкіншілік бар. Сонымен, бірлеріңе сәттілік тілеймін!
— Ал, бастайық!

1. 16 желтоқсан қандай мереке? (Тәуелсіздік алған күн)
2. Қазақ тарихында тұңғыш ғарышқа ұшқан кім? (Тоқтар Әубәкіров)
3. Қ. Р. рәміздерін атаңдар? (Ту, елтаңба, әнұран)
4. Тудың авторы кім? (Шәкен Ниязбеков)
5. «Оян қазақ» кітабын жазған жазушы?(М. Дулатов)
6. Екі тәулікте неше сағат бар?(48 сағат)
7. Қазақтың ұлы ақыны?(Абай)
8. Азиада ойындарының бойтұмары не? (Барыс күшігі Ирби)
9. Өсімдік мүшелерін ата? (Тамыр, сабақ, жапырақ, гүл)
10. Қ. Р. мемлекеттік тілі?(қазақ тілі)
11. Теңдеу құр және оны шеш: х пен 50 — дің қосындысы 60 — қа тең.(х+50=60 х=10)
12. 28 сағатта неше тәулік, неше сағат бар?(1 тәулік 4 сағат)
13. Аңыз дегеніміз не? (Өмірде болған, адам басына құрылған әңгімені аңыз дейміз)
14. Топырақтың құрамы? (Су, ауа, шірінді, құм, саз)
15. Түбірге жалғанатын бөлік не деп аталады?((Қосымша)
16. 2 минут 30 секундта неше секунд бар?(150 секунд)
17. Мақалды жалғастыр: Оқусыз білім жоқ,………………..(Білімсіз күнің жоқ)
18. Тіктөртбұрыштың периметрін қалай табамыз?
19. Тамырлар сөзін сөз құрамына талда
20. а+35қай түріне жатады? (санды өрнек)

2 — кезең: «Жеті жұрттың тілін біл»
Айыра біл, жақсы менен жаманды,
Айыра біл, қарындаш пен қаламды.
Айыра біл, соқпағында өмірдің,
Айыра біл, үш тіліңді – дей келе кезекті сайысымыз «Жеті жұрттың тілін біл».
Кезеңіміздің атауын «Жеті жұрттың тілін біл» деп атадық. Мұнда сендер жұмбақтар жасырылады, ал сендер сол жұмбақтардың шешуін үш тілде, яғни, қазақ орыс, ағылшын тілдерінде айтуларың қажет. Бұл кезеңде де әр дұрыс жауап үшін 10 ұпайдан беріледі. Барлықтарыңа табыс тілеймін!
1. Қабат – қабат қаттама
Ақылың боллса аттама. (кітап – книга — book)
1. Футболшының алаңдағы ойын заты? (доп – мяч — ball)
2. Жүз теңгең болғанша,
Жүз……. болсын. (дос – друг — friend)
3. Әй, керемет бір ит бар
Үй бағады үрмейді.
Аяғы жоқ жүрмейді.
Рұқсатсыз ол иттен
Ешкім үйге кірмейді. (құлып – замок — lock)
4. Жеті қазынаның бірі –
Адамды қорып жүретін досы.
(ит – собака — dog)

3 — кезең: «Қызықты тоғыздық»
— Бұл кезеңде сендер өздерің таңдап алған сұраққа жауап бересіңдер. Мына сызбаға назар аударайық! Жеңіл сұрақ алғыларың келсе 20 ұпайлық сұраққа жауап беру арқылы аласыңдар. Мұндағы ең күрделі сұраққа жауап беру арқылы 40 ұпай жинақтауға болады.
20 ұпай: Шоқан туралы көп жазған балалар жазушысы? (с. Бегалин)
20 ұпай: Үш кесіндіден тұратын фигура. (Үшбұрыш)
20 ұпай: 0 ондық 3 бірлік пен 5 бірліктің қосындысы?
30 ұпай: Тыңайту дегеніміз не?
30 ұпай: Лондон олимпиадасында неше алтын алды?
30 ұпай: Жазылуы бір, мағынасы әртүрлі сөз деген не? Мысал келтір.
40 ұпай: Үй тапсырмасына 24 сөз жазуға берілді. Әсел оның 10 сөзін оқыды. Әсел енді неше сөз оқуы керек?
40 ұпай: Қ. Р. Ұлтаралық тілі?
40 ұпай: Көкжиектің негізгі тұстарын ата?

4 — кезең: «Жорға»:
— Сендер бұл кезеңде дайындалған 20 сұрақтың қаншасына жауап берулеріңе қарай ұпай жинауға болады. 1 сұраққа 1 минут уақыт беріледі. 1 сұрақ 1 ұпай болып есептеледі. Барлықтарыңа сәттілік тілеймін!
1. Үш би?
2. Қ. Р. Президенті?
3. Қазақ тілінде неше әріп бар?
4. Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді?
5. Сөйлем неден құралады?
6. «Қасқыр мен түлкі» ертегінің қай түріне жатады?
7. Төрт түлік малды ата?
8. 1 сағатта неше минут бар?
9. Өсімдік тіршілігіне не қажет?
10. «Үлгілі бала» кітабының авторы кім?
11. 1 дм неше см?
12. Жуан дауыстыларды ата?
13. Әкеңнің әкесі саған кім болады?
14. «Қазақ хрестоматиясы» оқулығының авторы кім?
15. Астанамыз қай қала?
16. Ұя салмайтын құс?
17. Абайдың әжесі?
18. Заттың санын білдіретін сөздер қалай аталады?
19. «Байлық пен ақыл» ертегінің қай түріне жатады?
20. 5 ондық пен 3 бірліктің қосындысы неге тең?

1. Орман дәрігері?
2. «Қартқожа», «Ақбілек» кімнің романдары?
3. 12 мен 5 — тің қосындысы неге тең?
4. Дауыссыз дыбыстар нешеу?
5. Балықшы сөзінің түбірін тап?
6. Түйенің төлі қалай аталады?
7. Қосымша нешеге бөлінеді?
8. 12 ай неге тең?
9. Абайдың анасы?
10. 7 ондық 0 бірлік неге тең?
11. Шаршы қандай фигура?
12. Түбір сөз дегеніміз не?
13. Тіктөртбұрыштың қасиеті?
14. «Сұлба» деген не?
15. Ауаның негізгі қасиеті?
16. Буын дегеніміз не?
17. Сапарғали Бегалин қай жақта дүниеге келген?
18. «Кел, балалар, оқылық!» өлеңінің авторы кім?
19. 1 метрде неше см?
20. Тұңғыш «Әліппе» оқулығын жазған кім?

Қорытынды:
Сайысқа қатысқан оқушылардың арасынан көшбасшы анықталады — ол ұпайы ең жоғары сайыскер. Барлық қатысқан оқушылар белсенді қатысқаны үшін мадақтау.

Шығыс Қазақстан облысы Аягөз қаласы
Қалалық қазақ мектеп – лицейі Мемлекеттік мекеме
Бастауыш класс мұғалімі Хасенова Нурханым Хасеновна

Сайыс: «Тапқыр болсаң, озып көр!»

1-жүргізуші: — Армысыздар, құрметті ұстаздар, қатысушылар және

көрермендер!

«Тапқыр болсаң, озып көр!» сайысын ашық деп жариялаймыз!

2-жүргізуші: Әрқашанда білім көптік етпеген,

Талапсыз жан мұратына жетпеген,

Сәлем бердік ұландарға талапкер,

Дос көңілден, адал, аппақ ниетпен – демекші, бүгінгі сайыста

қатысушы топтардың жолдамдығы мен ептілігін, тапқырлығы мен

алғырлығы додаға түседі.

1-жүргізуші: — Баға берер топтарға,

Қара қалды қылышпен қақ жаруға.

Әділқазы алқасын біз салайық,

Жүлдегерді таңдап бүгін алуға – деп әділқазылар алқасын сайлап алайық.

1)Мектептің ғылыми—әдістемелік жұмысының меңгерушісі Сапрыгина Р.Э.

2) Мектептің ғылыми – жобалар жұмысының меңгерушісі Абжанова Г

3) «Денсаулық» әдістемелік бірлестігінің жетекшісі, бастауыш сынып

мұғалімі Сахариева М. М.

— Енді бүгінгі сайысымыздың шартымен танысайық:

1. Таныстыру (топ аты, ұраны, белгісі)

2. Ширату

3. Өнер сайысы (үй жұмысына дайындап келген тапсырма)

4. Жеті жұрттың тілін біл.

5. Тапқырлар сайысы.

6. Капитандар сайысы.

7. Ептілер сайысы.

1. кезең Таныстыру (жеребье арқылы) 5ұпай

Әдеппен ізетпен танысуға дей келе сайыстың алғашқы шарты

«Таныстыруды» бастаймыз.

2. кезең «Ширату» 3 мин

Балқарағай, қолшатыр, бозторғай, түймедағы – сөздеріндегі әріптерді

пайдаланып сөздер құрау. Әр сөзге 1 ұпай.

3. кезең «Өнер сайысы»

«Өнерлі балаларға кім жеткен,

Әр салада небір өнер көрсеткен,

Үшінші сайысты біз бастайық,

Өнерлінің әрқашанда өрісі кең» — деп өнер сайысын бастайық. Бұл сайыста әр

топ дайындап келген өнерлерін көрсетеді.. Жоғарғы ұпай саны – 5 ұпай.

4. кезең «Жеті жұрттың тілін біл»

Бұл сайыста жұмбақтардың дұрыс жауабын тауып, оның орыс тілінде

аудармасы айтылса, 20 ұпай беріледі. Тек қазақша жауабы үшін 10 ұпай

беріледі.

17.Жылдың төрт мезгіліне өлең жазған ақын

18.Оқу жылы қашан аяқталады?

19.Киелі құс

20. «Көз қорқақ – қол …»

7. кезең «Ептілер сайысы»

Бұл кезеңде әр сайыскер кедергілерден өтіп математикалық тапсырмаларды

орындап, келесі балаға эстафетаны тапсырады.

— Сайыскерлер ойынын,

Тамамдадық біз бүгін,

Әділқазы береді

Дұрыс, әділ шешімін.

— Құрметті көрермендер, әділқазылар алқасы өз шешімін шығарғанша,

сайыскерлерге арналған шашуымызды қабыл алыңыздар!

— Болмасын ешбір сын өкпе,

Әсері қалды жүректе.

Қазылар берген бағалар,

Ұштассын айтар тілекке! – демекші, сөз кезегін әділқазылар алқасының

төрайымына береміз!