Сады?бек адамбеков сценарий

26.02.2016 Капцова Лариса Викторовна 1660 35

08.01.2016 Науменко Артем Сергеевич 976 5

19.05.2016 Бакитжанова Альбина Галымжановна 702 5

05.04.2016 Манкеева Дамира Сериковна 1977 17

09.08.2016 Шнякина Екатерина Олеговна 5071 42

06.06.2016 Баталова Самал Куатовна 1135 5

29.03.2016 Мухамадиева Толкын Байанбаевна 583 4

26.04.2016 Добрынина Лидия Ивановна 2497 44

17.05.2016 Жакиянова Гульнара Кайыргельдиновна 893 4

07.03.2016 Лостанова Рита Хазретовна 1381 11

06.06.2016 Баталова Самал Куатовна 3860 48

23.04.2016 Жоланов Батырхан Есболатович 1779 15

24.02.2016 Иванова Жанна Викторовна 1962 27

16.11.2015 Абдрахманова А?марал Каден?ызы 672 4

12.01.2016 Тастыбаева Зайра Рамазановна 501 5

11.03.2016 Нуриева Ардак Мухтаровна 821 4

15.10.2015 АНТРОПОВА НАДЕЖДА фЁДОРОВНА 670 5

26.02.2016 Капцова Лариса Викторовна 1443 13

18.01.2016 Федорова Светлана Анатольевна 609 7

23.02.2016 Ивлева Людмила Евгеньевна 757 8

26.04.2016 Капанова Жанагуль Нурмехаметовна 725 7

13.01.2016 Киселева Светлана Ивановна 3264 42

23.12.2015 Лазарева Елена Васильевна 995 5

31.03.2016 Ильясова Гульбаршын Аяпбергенкызы 589 7

29.02.2016 Аманжолова Г?лнар Шакиза?ызы 878 4

23.02.2016 Шаханова Гульжан Сейсембековна 520 4

20.03.2015 Еленчева Людмила Александровна 399 4

12.01.2016 Колтовская Туйаара Трофимовна 874 7

27.05.2016 Савченко Анна Алексеевна 4491 34

30.12.2014 Черномурова Татьяна Анатольевна 1118 4

27.09.2015 Курбатова Альбина Владимировна 1031 8

10.01.2016 БАКИТЖАНОВА АЛЬБИНА ГАЛЫМЖАНОВНА 864 8

28.01.2016 Есмаганбетова Лаззат Абикеновна 1107 7

05.04.2016 Абилмажинова Карлыгаш Алмесаковна 3269 42

26.11.2015 Камашева Баглан Шекешовна 748 6

08.02.2016 Садуова Бибигуль Сериковна 1260 5

19.12.2015 Кулбаева Гау?ар Жаннат?ызы 518 4

27.01.2016 Рахымжанова Перизат Саметжановна 707 4

23.02.2016 Кудрявцева Екатерина Владимировна 1090 7

29.09.2015 Макетов Меирам Болатович 480 5

31.03.2016 Избасова Роза Иманбековна 710 6

19.02.2016 Николаева Татьяна Викторовна 1620 12

08.10.2015 Селицкая Светлана Владимировна,Смирнова Вера Семёновна 664 7

16.10.2015 Хачатрян Азатуи Араовна 1662 7

15.03.2016 Ержанова Карлыгаш Елеусизовна 1625 4

19.03.2016 Билисбекова Гулбари Базарбаевна 786 6

18.10.2015 Казарян Маргарита Артушовна 639 9

22.01.2016 Рахышова Мадина Маратбековна 896 4

20.11.2015 Чебыкина Светлана Васильевна 1028 16

13.12.2015 Позняк Болеслава Николаевна 917 10

02.02.2016 Елпанова Гульнара Курмашевна 522 6

31.08.2015 Черевко Анна Николаевна 1070 7

18.12.2015 Черняева Галина Васильевна 750 4

22.09.2015 Петрова Анна Георгиевна. 6282 77

17.02.2016 Туребеков Мадияр Оралович 832 8

11.03.2016 Дрога Валентина Михайловна 3375 30

08.12.2015 Мальшубаева Шынаргуль Сагиндыковна 733 4

03.01.2016 Чернышов Сергей Фёдорович 759 4

28.12.2015 Зайнуллина Гульфия Хакимулловна 770 4

20.10.2015 Калугина Татьяна Анатольевна 616 4

13.07.2015 Ивченко Наталья Николаевна 7529 43

27.11.2015 Сартаева Айзат Бактибаевна 755 4

03.02.2016 Тугарисова Асем Орынгалиевна 776 5

12.02.2016 Даулбай Мейрамг?л Ораз?ызы 1019 5

17.02.2016 Ешниязова Марал Манатовна 1994 16

27.12.2015 Кожевникова Анна Николаевна 777 5

06.12.2015 Кошутина Нина Леонидовна, Хромова Любовь Борисовна 815 7

12.02.2016 Авдиенко Галина Георгиевна 1653 12

04.11.2015 Жукова Ирина Михайловна 3745 97

20.03.2016 Назарова Елена Викторовна 1322 7

28.01.2016 Артюшенко Светлана Владимировна 635 6

27.09.2015 Курбатова Альбина Владимировна 1011 7

22.11.2015 Джуматаева Перизат Майрамкуловна 894 12

25.03.2016 Ж?нісова Ке?еск?л А?берген?ызы 735 7

26.10.2015 Сыздыкпаева Баян Вахитовна 766 4

10.11.2014 Грушевская Галина Николаевна 1204 21

11.12.2015 Русакова Наталья Петровна 1464 12

20.01.2016 Оргараева Майра Алыбаевна 905 6

16.01.2016 Коровина Елена Анатольевна 1862 14

23.12.2015 Устименко Ирина Алексеевна ; Борисова Ирина Николаевна 1786 40

09.12.2015 Новак Сергей Иванович 701 6

18.12.2015 Глушак Оксана Ивановна 619 4

12.11.2015 Карпенко Галина Расимовна 2302 190

20.10.2015 Кирсанова Наталья Васильевна 2381 23

23.02.2016 Татаринцева Надежда Алексеевна 1350 11

20.01.2016 Куандыкова Шолпан Рамазановна 688 5

20.01.2016 Сапарбаева Айгерим Майрамбаевна 637 7

19.01.2016 Утетлеева Гульнара Болатовна 879 5

31.01.2016 Воронин Александр Павлович 974 20

15.01.2016 Пашковская Александра Яновна 3106 57

30.09.2015 Ашимова Сания Муратовна 628 5

19.01.2016 Омарова Алмагуль Есекеевна 991 6

19.02.2016 Камалова Фанзиля Фаидовна 2629 9

01.12.2015 Дильмухаметова Диля Ражаповна 1157 11

11.12.2015 Баданова Данагул Абадшаевна 639 4

27.01.2016 Шмелева Елена Александровна 1790 18

16.09.2015 Ленских Андрей Геннадьевич 2754 11

10.12.2015 Мустафина Алия Тилеубековна 604 5

14.01.2016 Пашковская Александра Яновна 2072 25

16.10.2015 Клименко Лариса Николаевна 1493 21

Презентация, доклад Садықбек Адамбеков

В Руниверсалис есть статьи о других людях с фамилией Адамбеков.

Садыбек Адамбеков
каз. Садықбек Адамбеков
Дата рождения	15 ноября 1922
Место рождения	аул Караспан, Арысский район, Южно-Казахстанская область
Дата смерти	2002
Гражданство	СССР,  Казахстан
Род деятельности	писатель, драматург
Язык произведений	казахский
Награды

Садыкбек Адамбеков (каз. Садықбек Адамбеков; 15 ноября 1922, аул Караспан Чимкентской области (ныне Арысский район, Южно-Казахстанская область) — 2002) — советский и казахстанский писатель (поэт, прозаик) и драматург.

Биография

Рано потерял родителей и воспитывался в детских домах Арыси и Кзыл-Орды^[1]. Окончил Кзыл-Ординский педагогический институт, с 1939 года преподавал в школе, позже, став членом КПСС, занимался партийной деятельностью^[2]. В 1945 — 1968 годах работал корреспондентом газет «Оцтүстік Қазақстан», «Қазақ әдебиеті» и журналов «Жұлдыз» и «Ара-Шмель». Первая книга его стихов вышла в 1949 году. С 1968 года занимался только литературным творчеством. Среди наград писателя — медаль «За трудовое отличие» и грамота Верховного Совета Казахской ССР^[3].

Произведения

Автор сборников сатирических рассказов и фельетонов «Қожанасыр қақпасы» (1959), «Көсенің көзі» (1961), «Аюбайдың ажалы» (1981); первого в казахской литературе сатирического романа «Атылған қыз» (1969, 1977, 1978), действие в котором происходит в одном из совхозов на юге Казахской ССР, множества пьес.

Ряд произведений Адамбекова переведён на иностранные языки.

Награды

• Медаль «За трудовое отличие» (03.01.1959).

Литература

• Адамбеков, Садыкбек // Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2004. — Т. I. — ISBN 9965-9389-9-7. (CC BY-SA 3.0)

Примечания

При написании этой статьи использовался материал из издания «Казахстан. Национальная энциклопедия» (1998—2007), предоставленного редакцией «Қазақ энциклопедиясы» по лицензии Creative Commons BY-SA 3.0 Unported.

Садыкбек Адамбеков (каз. Садықбек Адамбеков; 15 ноября 1922, аул Караспан Чимкентской области (ныне Арысский район, Южно-Казахстанская область) — 2002) — советский и казахстанский писатель (поэт, прозаик) и драматург.Рано потерял родителей и воспитывался в детских домах Арыси и Кзыл-Орды. Окончил Кзыл-Ординский педагогический институт, с 1939 года преподавал в школе, позже, став членом КПСС, занимался партийной деятельностью. В 1945 — 1968 годах работал корреспондентом газет «Оцтүстік Қазақстан»…

Садыкбек Адамбеков (каз. Садықбек Адамбеков; 15 ноября 1922, аул Караспан Чимкентской области (ныне Арысский район, Южно-Казахстанская область) — 2002) — советский и казахстанский писатель (поэт, прозаик) и драматург.Рано потерял родителей и воспитывался в детских домах Арыси и Кзыл-Орды. Окончил Кзыл-Ординский педагогический институт, с 1939 года преподавал в школе, позже, став членом КПСС, занимался партийной деятельностью. В 1945 — 1968 годах работал корреспондентом газет «Оцтүстік Қазақстан», «Қазақ әдебиеті» и журналов «Жұлдыз» и «Ара-Шмель». Первая книга его стихов вышла в 1949 году. С 1968 года занимался только литературным творчеством. Среди наград писателя — медаль «За трудовое отличие» и грамота Верховного Совета Казахской ССР.
На нашем книжном сайте Вы можете скачать книги автора Садыкбек Адамбеков в самых разных форматах (epub, fb2, pdf, txt и многие другие). А так же читать книги онлайн и бесплатно на любом устройстве – iPad, iPhone, планшете под управлением Android, на любой специализированной читалке. Электронная библиотека КнигоГид предлагает литературу Садыкбек Адамбеков в жанрах .

Онда біресе қызғалдақ қызға ғашық болып, махаббаттан бас айналып бұрқы­ратып өлең жазамыз. Мұнымыз өлең деген өрелі өнердің талабына сай келе ме, жоқ па, аражігін ажыратып жатқан біз жоқ. Қойны-қонышымыз толған «өлең». Ішкі дауысты тыңдасақ, мұндай керемет өлеңді тіпті Абай да жазбаған. Бірақ ешбір газет-журнал жарияламайды. Сосын, көсілтіп әңгіме, новелла жаза бастаймыз. «Шикілеу екен» дейді көңілімізді жыққысы келмейтін көкелер.

«Қалай пісеміз?» деп шарқ ұрып жүр­генде қолыма от ауызды, орақ тілді сы­қақшы Садықбек Адамбековтің «Атылған қыз туралы аңыз» атты сатиралық романы түсе қалмасы бар ма? Жата қалып оқиын. Кітап 1969 жылы «Жазушы» баспасынан шығыпты.

Көркем әдебиеттің басты міндеті сөз­бен сурет салу, болмысты әсерлі беру, елес­тету десек, Садықбек ағаның шағын жанр­ларының өзі үнемі бүкіл оқиға, иірім­ді көз алдынан өткеріп отырады екен. Әрине, бұл сықақшы туындыларының тұшым­дылығын, көркемдігін арттырып жататынын әдебиет теориясын оқығандар жақсы біледі.

«Атылған қыз туралы аңыздың» екін­ші кітабы араға бақандай 6 жыл салып 1975 жылы жарық көрді. Осы 6 жыл мен үшін 6 ғасырға тең болды десем, қазіргі өндір жас «Өтірікті шімірікпей айтады екенсіз» деріне күмәнданбаймын.

Осылай, Садықбек Адамбеков есі­міне мектепте оқып жүрген сарыауыз ба­ла шақтан қанықтық. Әрине, сары­ауыз болған соң сайыпқыран, сақа сы­қақ­­шының сатиралық романына те­рең бойлай алмадым білем. Бірақ осы олқы­лық­тың орнын С.М.Киров атындағы Қазақ­тың мемлекеттік университеті (қазір­гі әл-Фараби атындағы қазақтың ұлт­тық уни­верситеті) журналистика факуль­те­тінде оқып жүргенде көрнекті ғалым, ұла­ғатты ұстазымыз Темірбек Қожакеев тол­тырды. Негізінен садықбектануды үйрет­кен сол кісі. Адамбековтің шығар­маларын жілікше шағып, талқылап жазған еңбектерін оқысаңыз, көп жәйтке қанығасыз. Т.Қожакеев жоғарыдағы кітап туралы «Бұл – ауыз толтырып айтар­лық, қазақ сатирасындағы ерекше атар­лық жаңалық» деп бағалады. Ра­сында, С.Адамбековтің бұл еңбегі қазақ әде­биетіндегі тұңғыш сатиралық роман еді. Енді Қожакеевше айтсақ, асылы, са­тира әсерлі де ықпалды, тәрбиелеуші, сақ­тандырушы күші мол болуы үшін онда түр-түсі мен іс-әрекеттерінен, ойлау, сөйлеу парасатынан оқушы түңілетін, «мұндай бола көрмейін» деп жиренетін сатиралық образ болуы керек. Садықбек көкем осы шартты үнемі ескеріп отырды. Әр туындысында-ақ тип жасауға талпынды. Көкемнің сықақ әңгіме, фельетондарынан өтірікші суайттың, жауапсыз тоғышардың, жылпос ұрының, басынан жақсылығы артылмайтын өзімшілдің, ымырашыл, жершіл, рушылдың, арсыз арызқойдың бізбен қайнасып жүрген өмірдегідей бейнелері көптеп табылады.

«Төтенше өкіл» деген сықақ әңгімені оқып көрелік. Ақ қар, көк мұзда тар шалбар, шолақ пальто, істік тұмсық туфли киген өкіл ауылға арыз тексеру үшін ке­леді. Қалың қарда қарға адым аттай алмай бүрсең қағып, сорлап қалады. Осыны пайдаланған шаруашылық басшылары өкілді бір маяның түбіне апарып, коньякқа тойдырып, көзі бұлдырады-ау деген кезде қабат-қабат теңкиіп жатқан төбелерді көрсетеді. Өкілге әр төбе бір-бір мая шөп болып елестейді. Тексерушіні тік көтеріп, иығына қойған Қаспақов істік мұрын өкілді оңға-солға бұрып, сирағынан мықтап ұстап тұрады.

– Көрдім, өте жақсы көрдім. Туу, не деген көп шөп… Ах, оңбаған арызқойлар. Қалай ұялмай өтірік айтады? Түсіріңіз енді… – дейді төтенше өкіл.

«Тірсегі майысқан өкілдің құлап кетем бе деп жүрегі суылдады. Қаспақов өкілді дік еткізіп, жерге қойды» дейді автор.

Бұл, әрине, сатиралық елес берудегі, сөзбен сурет салудағы тың тапқырлығы. Арыздағы айғақтарды індетіп тексеріп, анық-қанығына көз жеткізу орнына, өкілдің совхоз маяларын шаруашы­лық басшыларының бірінің иығына шы­ғып тұрып санауы – күлкілі елес, тап­қырлықпен салынған сурет әрі өкілді ақы­мақ ету. Мұнан соң директор «енді жаяу жүріп шөпті өлшеп қайтыңыз, қане, алға түсіңіз» дейді. Ұзын тұмсық туфли киген өкіл өлсе алға түсер ме? Бұта паналаған торғайдай сиыр кеулеген мая үңгіріне кіріп, дірдектеп отырған өкіл «ойбай, өлше­меймін, сіздерге сенемін, өзім де көр­дім ғой» деп безілдейді.

Осындай тапқыр әрекет, тапқыр елес, тапқыр тіл, тапқыр пікір Садықбек сатирасына нәр беріп, қуаттандырып тұрады. Ауыз тұшып, эстетикалық әсер алатын мұндай шығармалар «Қожанасыр қақ­пасы», «Аюбайдың ажалы», «Көсенің көзі» атты жинақтарында молынан кез­деседі.

Міне, осы үшін де Садықбек шығар­малары туралы кемеңгер жазушымыз Мұхтар Әуезов кезінде: «Ақындық тәжі­рибесін мол пайдаланбаса да, фелье­тон, әзіл-әжуа түріне ауысып, сол кіш­кене көркем жанрда өз өнерін өткір­леп, айқындап ашып келе жатқан С.Адам­бе­ков­тің тілі де сүйсінердей нәр танытты» деп жазды. Сондай-ақ ұлы жазушы «Са­дық­бектің әр сақалының түбінде бір-бір сайтан ұялап жатыр» (М. Әуезов. 20-том) деп әзілдейтінін көнекөздер әлі де айтып отырады.

ҚазМУ-де оқып жүргенде Темірбек Қожакеев менің ептеп сықақ жазатынымды біліп, қанатының астына алып жүрді. Бұл кісі сатира жанрына бейім жаңа есімдерге ерекше қамқорлық танытушы еді. Бірде сол ұстаз:

– Сабырбек, сен Садықбек деген ағаң­ды білесің бе? — деп сұраған.

Қалай білмейін. Арыс балалар үйінен шыққан Садықбектей көзі тірі сатирикті білмеу өлім емес пе? Осыны айтқанымда Темірбек ағай:

– «Ара» журналына іздеп барып, таныс. Мен жіберді десең, жақсы қарсы алуы тиіс, – деп бағыт-бағдар сілтеді.

– «Арада» жұмыс істеу жалаңаш құй­­рықпен кірпінің үстіне отырғанмен бір­дей!» – депті ғой Күлмесханның өзін күл­­дірген Қалтай Мұхамеджанов ағамыз. Кірпінің үстіне жалаңаш отырып жүрген көкелермен кештеу таныстым. Көкеммен алғашқы таныстық осылай басталған.

Екінші таныстық

Қайратты шашын артына қарай шал­қайта тараған кірпішешен үстіндегі көкем әуелі маған тым сұсты көрінді. Содан амалсыз Оспанхан Әубәкіров ағаны жағаладым. Бір-екі шымшыма мен сықақ өлеңімді бармақтай ғана алғысөзбен «Сү­зеген сөзге» жариялады.

Сөйтіп жүргенде телеарнадан Са­дықбек Адамбековпен арнайы сұхбат өтті. Сұхбат беріп отырған сатирик қызу­қандылыққа салынып, ерсілі-қарсылы жүріп кетті. Қабағы қатаң. Жүрісі ылдым-жылдым. Сөздері түйеден түскендей. «Мына адам алдына барсам түтіп жейді ғой» деп топшыладым. Кеңес өкіметінің күркіреп тұрған тұсы ғой. «Ара» журналына шыққан атқа мінерлер аттарынан ауып түсетін. Сәкеңнің сұр садағынан атылған жебе талайлардың белін бүгіп, тізесін дірілдетіп тұрған кезең. «Мен де осы кісідей болсам-ау» деген арман сол кезде бой көтерді білем. Бірақ ол кісідей болу қайда?!

Созбалақтап қайтемін, «Араға» бара-бара, табанымыз жара-жара болып жүріп Садықбек көкеммен танысудың орайы келген. Таныстырған Оспанхан ағам еді.

– Келіп-кетіп жүретініңді білем. Қатираға ғашық болғандай сатираға да ғашықпысың? – деді Садықбек көкем салған жерден.

– Иә, аға!

– Қайдансың?

– Оңтүстіктен.

– Жерлес екенбіз. Бірдеңе түртіп жүр­сең, ұялмай әкеліп көрсет.

– Макұл, аға!

– Бар, енді сабағыңнан қалма.

Бұдан әрі сұхбаттасудың артықтығын сезініп, сабағыма қарай сырғыдым.

Бірде осы кісіні Темірбек Қожакеев аудиторияға ертіп келді. Таныстырды. Мен бұл кісімен ертерек таныс екенімді білдіргім келгендей елпектеп кетсем ке­рек, Темірбек ағай қабағымен-ақ тыныш отыруымды ұқтырды. Біздің курс­та Гүлмира деген қыз оқушы еді. Соған бұрылып:

– Айналайын, университеттен соң қай салаға барғың келеді? – деп сұрады.

Сол кезде бізді екі салаға – газет және телеарнаға бейімдеп оқытатын.

– Газетке, – деді Гүлмира іркілмей.

– Қазір газетте қызмет істеу таңсық емес. Таныламын десең телеарнаға орналас. Ол жағына мен көмек беремін, – деді құрметті қонағымыз.                       

Қонақтың қамқорлығына қуандық. Сәкең курстасымызға өзінің мекенжа­йын жазып берген. Кейіннен Гүлмираға «сенің сатирик көкең бар емес пе?» деп әзілдеп жүрдік.

Ол кезде Садықбек көкем жайлы небір аңызға бергісіз әңгімелер айтылушы еді. Соның бірі мынау.

Қайнекей Жармағамбетов пен Садық­бек Адамбековтің «Ара» журналында бірге қызмет істеп жүрген кезі екен. Бірде Сәкең журналдың бас редакторына кіріп, ақша сұрапты. Қанекең мырс етіпті де:

– Есікті жауып, кабинеттен шық та, іле қайта кіріп, төрт жол өлең шығар. Сосын көрерміз, – дейді.

Сәкең «құп» деп шапшаң басып кабинеттен шығып кетеді де, артынша қайта оралады. Сөйтеді де бастығының алдына бір тізерлеп отыра қалып:

– Қайнекей-ау, Қайнеки,

Садықбегің мінеки.

Ақшаң бар ма, қанеки?

Ресторан әнеки! – деп терезе жақты нұсқайды.

Енді Сәкеңнің сапарлауы жайындағы әңгіме ертегіге бергісіз. Журналист ретін­де ол іс-сапарға шығатын болады. Бас редактор Сырбай Мәуленов оған қаражатты қомақтылау белгілесе керек. Жол жүретін күні «Сәлем» мейрамханасында Сырбай Мәуленов, Жұбан Молдағалиев, Тахауи Ахтанов барлығы жолашарға жиналады. Дастархан құнын Сәкең төлейтін болған соң аянсын ба, тапсырысты үйіп-төгіп береді. Бұл аздай былай шыға интернатта жарты нанды бөліп жеген досы Сырбай Садықбектің екі қолын Жұбан мен Тахауиға ұстатып, қалтасындағы қалған ақшасын сыпырып алады.

– Өз ауылыңа бара жатырсың ғой. Са­ған ақша неге керек? – деп үшеуі қарқ-қарқ күліпті.

Ақша қалтада. Іштегі тағы бірдеңе ті­леп, түрткілейді. Үш «сері» қайта айналып «Сәлемге» кіреді.

Осы кезді пайдаланып Садықбек кө­кем такси ұстайды. Әуелі Жұбан досының үйіне жетеді.

– Софья! Бол тез. Жұбан жұмсады, – дейді ентігіп.

– Не үшін?

– Орталық дүкенде ғажап норка шуба сатылып жатыр екен. Саған шап- шақ. Жұбан қырғын кезекте тұр. Бол жылдам. Шуба таусылып қалар, – дейді досының жұбайын асықтырып.

Жеңгей Садықбек көкемнің қолына сұраған ақшасын ұстатып қала берген. Осы әдіспен ол Сырбай ағаның үйіндегі Гүл­жамал жеңгейді де үптеп кетеді.

Қайтып келсе үшеуі әлі думандатып отыр. Пойыздың жүретін кезі де тақап қалады. Үзеңгіге аяқ салған Сәкең:

– Үйлеріңе тезірек қайтсаңдаршы! – десе керек «жанашырлықпен».

– Аға, осы әңгімелер қаншалықты шындық? – деп сұрадым бір кездескенде көкемнен.

– Қызықсың, – деді ол қыңырланып, – өтірік болса ел қалай айтып жүр?

«Қазақ әдебиеті» газеті, «Ара» және «Крокодил» журналдарындағы қызметінен соң Садықбек көкем шығармашылық жұмыстарға біржолата кетті де, мен де елге оралдым. Арадағы аз-кем байланыс осылай үзіліп қалды.

Мұны қырғи тілді қайсар ағамен екін­ші кездесу деп біліңіз.

 Үшінші кездесу немесе қоштасудың қиыны-ай!

Бұл кездесу туралы ойласам, жүрегімді сағынышқа бөлеп, арқама шаншудай болып қадалатын елеулі оқиғалар көз алдыма келеді. Ғұмырының соңғы жылдарында Садықбек көкем өзі туып-өскен Арысына келді. Баяғы қайратты қара шаш селдіреген, бозаң тартыпты. Денсаулығы да аса мәз емес-ті. Соған қарамастан шы­ғар­машылықпен үздіксіз айналысты. Же­лісі желтоқсан оқиғасын қамтитын 510 бет­тік роман жазды. «Желтоқсандағы қара түн» атты осы кітапты қысқарта-қысқарта келе 95 бетке түсірді.

– Денсаулығым болмай жүр. Осы кіта­бымның қаржысына ота жасатуым керек, – деп еді бір барғанымда.

Қарт Сәкеңнің Шымкентке шапқылауы жиіледі. Бірде «Оңтүстік Қазақстан» газе­тіне арнайы сұхбат берді. Өзі туралы бір ауыз сөз айтқан жоқ. Алдыңғы толқын ағалар жайлы кеңірек әңгімелегені, бүгінгі қоғам хақында толғамдарын айтқаны есте қалыпты. Әңгіме Мұхтар, Сәбит, Сырбай, Жұбан, Тахауиға келгенде көкем толқыды.

– Жалғыз қалдым. Олар мені жалғыз қалдырып кетті, – деп жылады.

Қайратты кісінің жылағаны мені қатты толқытты.

Мен білгелі ол жалғызілікті ғұмыр кешті. Ілгеріректе халық ақыны Иса Бай­за­қовтың қызы Махфузамен дәм-тұз­дары жарасып, бірге тұрғанын естуші едім. «Содан кейін үйленген жоқ» дейтін білетіндер. Оны мен де сезетінмін. Үйіне барғанда жалғыз қарсы алушы еді. Өзі де, тағдыры да күрделі жан еді ғой.

Обалы не керек, қалалық әкімдік пен туған-туыстары жатса – көрпе, жантайса – жастық болып өбектеп күтті. Қала әкімі бір өзіне үлкен үй сыйлады. Садықбек көкемнің осы үйіне жиі келуші едім. Бұл туралы танымал жазушы, халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты Мархабат Байғұт былай деп жазды:

«Сатира сардарларының бірі Са­дық­бек Адамбеков ағамыз өмірінің соң­ғы жылдарында Алматыда мазасы бо­лың­қырамай, туып-өскен өңірінде, атап айт­қанда, Арыс қаласында тұрды ғой. Бір­неше жыл бойы Сабырбек салып-ұрып Арысқа тартып кете барар еді. Садықбек ағасы сатирик інісін жақсы көретін. Сықақтарын тыңдап, мәз-мәйрам күй кешетін, жай адамдарды, жайдақ әңгімелерді жақтырмайтын Адамбеков тілінің қотыры бар, сықы­лықтай күліп, сықақтай сүйкенетін жас бауырларын жанына жақын тартып, жібермей, бұлар біраз уақыт бармаса жас балаша өкпелеп жүруші еді. Күндердің күнінде қазақ сатирасының классигі Садықбек ағамыз інісі Сабырбекке:

«Келген бала екенсің сағындырып,

Енді сықақ жаза бер қағындырып.

Қандай асау болса да жалында ойна,

Қаламыңның ұшына бағындырып, – деп өлең арнады».

Расында, дәл осылай еді. Бірде мен Садықбек көкеме келешек кітабымды көрсеттім. Алып қалды. Артынша Арыс қаласы әкімінің орынбасары Сәбит Сұл­танов екеуі «Оңтүстік Қазақстанға» мені іздеп келді. Қолжазбамды ұстатып тұрып жымиып күлді. Аз ғана жазған жолашар тілегі бар екен.

«…Алыс сапарға шығарда көкірегі ояу, көргенді елдің баласы ауылдың ақса­қалынан бата сұрап, қол жайып тізерлеп отырады екен қарияның алдында.

– Жорытқанда жолы болсын, жолда­сы Қыдыр болсын! – деп ауыл ақсақалы бата беріп, күміс сақалын сипап, алдында­ғы жас жігітке байсалды көзбен қарай­ды екен.

Ол баяғы, бағзы заман…

Қазір әр үйде бір-бір классик, өзінен басқа адам жоқ, кеудесіне нан пісіп, өзі болып, өзі толып осқырып тұрған кезеңде:

– Сәке, осы бір жинағымды оқып беріңізші, – деп бар ықыласымен келіп тұрған ақын, кәдімгі өзіміздің жігіттерге ұқсайды екен.

Бұл – ізгілік…               

Мен Сабырбекті оқып келемін. Ұшқа­нына, қонғанына қарап, іштей тілектес болып отырамын.

«Мүсәтірді» тіліме тигізіп көрдім. Енді осы жинағы жарық көрген соң сатира – сықақ ақынының «Құс жолы» айқындала түседі.

Жолың болсын, Сабырбек!

Сатираның сары шалы Садықбек Адамбеков» депті қамқор көкешім.

Осы алғысөзімен жаңа сықақ өлеңдерім кітап болып шықты. Көкеме арнайы алып барып бердім. Қатты қуанды.

Сол жолы біз редакцияның ауласын­дағы шағын бауда ескерткішке суретке түс­тік. Осы сурет келесі кітабымда жария­ланды.

Садықбек аға менің сатирадағы сара ұстазыма осылай айналды. Бұл менің ең бақытты күндерім еді. Үлкенді-кішілі кез­де­сулерде, басқосуларда оқырмандар: «Әдебиеттегі ұстазыңыз кім?» деп сұрап жатады ғой. Мұндайда менің аузыма бір­ден Садықбек аға түседі.

Шәкірттік міндетім әрі борышым ре­тінде ұлы ұстазым туралы естеліктер, ма­қа­лалар жазып тұрамын. Асыл аға бір­де «Оңтүстік Қазақстан» газетіне мені арнайы іздеп келді. Қасында жоғарыдағы Сәбит Сұлтанов бар. Түсте үшеуіміз бір мейрамханадан түстендік. Жүзіктің көзінен өткендей бір әдемі бойжеткен бізге ізетпен қызмет көрсетті. Қырағы көз­ді көкем әлгі қыздың келген-кеткенін бағып отырды. Әлдене керек болса «Ақ қа­натты періштем, келіп кетші» деп ша­қырады. Расында, әлгі ару жүріп емес, ұшып келе жатқандай, аяғының тықыры сезіл­мейді-ау. Әр келген сайын көкем қисынын тауып қыздың қолынан бір сүйіп қалады.

Міне, осы көзмерген көкеме қасиетті Түркістанның топырағы бұйырды. Бір төбенің басында төмпешік қана болып ұйықтап жатыр.

Бір қуанарлығы, қазақ әдебиетінде тұңғыш рет сатиралық роман жазған жазушы ретінде Садықбек Адамбековтің есімі алтын әріптермен жазылып қалды. Арыс қаласында С.Адамбеков атында­ғы орта мектеп бар. Бірақ бұл бізге сатира сайыпқыраны Садықбек көкеме көрсетілген құрмет әлі де аз сияқтанады да тұрады. Биыл оның туғанына 100 жыл толуына орай саңлақ сатириктің көп томдығы жарық көрсе нұр үстіне нұр болар еді. Содан соңғы міндет Шымкенттегі сатира және әзіл театрына Садықбек Адамбековтің есімі берілсе деп танымал сатирик, ақын Көпен Әмірбек екеуміз көптен бастама көтеріп келеміз. Биыл осы тілегімізді Үкімет хош көріп, театрға аты берілсе, бұл да сатирик ағамызға көрсетілген үлкен құрмет болар еді.

Осыдан біршама жылдар бұрын Көпен Әмірбек аға Садықбек Адамбеков атын­дағы халықаралық сатириктер байқауын өткізді. Заман ағымы мен сарыны қолай көрмеді ме, әлде тиісті мекемелер мен біздің бай-байшыкештер демеушілік жасап, қаржы бермеді ме, осы жақсы басталған үрдіс тоқтап қалды. Қазақтың жаны – күлкі, әзіл-оспақ. Күлкі – витамин. Күлкі – адамның өмірін ұзартатын дәмді дәрумен. Уытсыз, достық рәуіштегі әзіл-қалжың адамдарды табыстырады, таныстырады. Қалжыңқой қазақ бар­лық қиындықтарда бойындағы үрейді әзіл­мен жеңген, ел арасындағы күрмеулі түйін­дерді астарлы әзілмен тарқатқан. Ендеше, күлкінің күмбезін келістіріп сомдап кеткен Садықбектей сара сатириктен нені аяуымыз керек?

Біздің бұл тілегімізді ел болып қоштап, Үкімет, Қазақстан Жазушылар одағы қол­дап, асыл ағаның мерейтойын жетім қыз­дың тойындай емес, жетілген елдің мере­йіндей етіп өз дәрежесінде өткізер деген үкілі үміттеміз.

 Сабырбек ОЛЖАБАЙ,

Садықбек Адамбеков атындағы

әдеби сыйлықтың лауреаты

Адамбеков, Садыкбек